Click
Monthly Archives: ડિસેમ્બર 2018
Most Amazing Fruits & Vegetables
Wow! Most Amazing Fruits & Vegetables Farming Technique
Most Amazing Fruits & Vegetables Farming Technique
ટોક્ષિક: ઝેરીલી હવા, ઝેરીલાં સંબંધ, ઝેરીલું રાજકારણ વગેરેપરેશ વ્યાસ
ટોક્ષિક: ઝેરીલી હવા, ઝેરીલાં સંબંધ, ઝેરીલું રાજકારણ વગેરે
હવે થોડાં વરસ વિતાવવા છે મ્હેકની વચ્ચે,
હું ગૂંગળામણના ઝેરી શ્વાસમાંથી બહાર આવ્યો છું.
– મનોજ ખંડેરિયા
પ્રિય કવિ મનોજ ખંડેરિયા ઝેરી શ્વાસની ગૂંગળામણમાંથી બહાર આવીને થોડાં વર્ષો મહેક વચ્ચે વીતાવવાની ઈચ્છા જાહેર કરે છે. ઝેરી શબ્દ આજકાલ ઠેર ઠેર દેખાતો રહે છે. ગુજરાતી લેક્સિકોન અનુસાર ટોક્ષિક એટલે ઝેરી, ઝેરનું, ઝેરથી થયેલું, વિષમય. ઓક્સફોર્ડ ડિક્સનરીએ વર્ડ ઓફ ધ યર જાહેર કર્યો. જો કે આ વર્ષે આ શબ્દ ઝેર સિવાયનાં અર્થમાં પણ વપરાતો રહ્યો છે. દાખલા તરીકે #મી ટૂ મુવમેન્ટ ચાલે છે. સ્ત્રીઓ બોલી રહી છે. પુરુષો સામે અવાજ ઊઠાવી રહી છે. પુરુષોની મસ્ક્યુલાઈન ટોક્ષિસિટી છે. મર્દાનગી પણ ઝેરી હોઈ શકે. ટોક્ષિક એ વિશેષણ છે ખરેખર તો ટોક્ષિક એ વસ્તુઓ, સ્થિતિ, પરિસ્થિતિ, પ્રસંગનું સ્ટેટસ બતાવે છે. ઓક્સફોર્ડ ડિક્સનરીની વેબસાઈટ અનુસાર ટોક્ષિક શબ્દ વિષે જાણકારી મેળવવા માટેની શોધખોળમાં ઓણ સાલ ૪૫%નો વધારો જોવા મળ્યો છે. ટોક્ષિક શબ્દ સાથે રીલેશનશીપ, મસ્ક્યુલાઇન અને વેસ્ટ પણ જોડાયેલાં જોવા મળ્યા હતા. ઝેરીલી હવા હોઈ શકે. ઝેરીલો સંબંધ હોઈ શકે. ઝેરીલું રાજકારણ પણ હોઈ શકે. ઝેરીલો કચરો હોઈ શકે. મધ્ય સત્તરમી સદીમાં લેટિન શબ્દ ટોક્સિકમ એટલે ઝેર. ટોકસીકસ એટલે ઝેરીલું. આ શબ્દને તીર કામઠા સાથે સંબંધ છે. ઝેર પાઈને તૈયાર કરેલું તીર એટલે ટોક્ષિક. આમ તો ટોક્ષિક શબ્દનો અર્થ સાદોસીધો છે. પણ સમય જતા એનાં અનેક અર્થ થતાં રહ્યાં. અર્બન ડિક્સનરી લખે છે કે ટોક્ષિક માણસ એટલે નકારાત્મક માણસ. એની પાસે સારાઈની અપેક્ષા રાખવી નકામી. ઈચ્છો તો ય એ માણસ સારો ન થઇ શકે.
ઓક્સફોર્ડ ડિક્સનરીએ આ વર્ષે ટોક્ષિક શબ્દ પસંદ કર્યો એની પાછળ ખરેખર તો મસ્ક્યુલાઇન ટોક્ષિસિટી જવાબદાર છે. અહીં એ વાતની નોંધ લેવી જોઈએ કે મસ્ક્યુલાઇન એટલે કે મર્દાનગી સ્વયં પોતે ટોક્ષિક નથી. મર્દાનગી તો બાયોલોજીકલ છે. સાચી રીતે કરવામાં આવે તો એ બ્યુટીફૂલ છે. પણ આ એવી મર્દાનગી છે જે ઝેરીલી છે. આપણે ત્યાં છોકરાઓને એવું શીખવાડવામાં આવે છે કે છોકરાં તો છોકરાં હોય. ધ્યાન છોકરીઓએ રાખવું જોઈએ. પુરુષો છેતરી જાય છે. છેતરવું એ પુરુષોનો સ્વભાવ છે. પુરુષો કાયમ સેક્સ વિષે વિચારતા હોઈ છે. આ રીતે આવું શીખી ચૂકેલાં છોકરાઓ જ્યારે મર્દ બને છે ત્યારે એમની મર્દાનગી ટોક્ષિક બની જાય છે. #મી ટૂ આંદોલનનાં સંદર્ભે ટોક્ષિક મસ્ક્યુલીટી આ વર્ષે ચર્ચાયેલો શબ્દ છે. ઇન ફેક્ટ, ઓક્સફોર્ડ ડિક્સનારીનું શબ્દ પસંદગી મંડળ તો ટોક્ષિક મસ્ક્યુલીટી શબ્દ વર્ડ ઓફ ધ યર ઘોષિત કરવા વિચારી રહ્યું હતું, પણ પછી એમને લાગ્યું કે ટોક્ષિક શબ્દનાં બીજાં અનેક સંદર્ભો છે. એટલે તેમણે ટોક્ષિક શબ્દ ઉપર પસંગીનો કળશ ઢોળ્યો.
ટોક્ષિક લોકોથી દૂર રહેવું સારું. પણ ટોક્ષિક લોકોને ઓળખવા શી રીતે? એવા લોકો જે કોઈનું ય સારું વિચારી કે બોલી ન શકે. સતત ટીકા કરવી એમનો સ્વભાવ હોય. તમારો સમય વેડફે. તમારું સારું થાય તો ઈર્ષ્યાથી બળી મરે. એને તમારી પડી જ ન હોય. બસ, પોતાનાં માટે જ જીવે, પોતાનાં માટે જ મરે. તમારી અપેક્ષા કાંઈ હોય પણ એ હંમેશા તમને નિરાશ કરે. ટોક્ષિક લોકોને તમારી લાઈફમાંથી દૂર કરો. કારણ કે એમ કરવું જરૂરી છે. જો તમે એમને દૂર ન કરો તમે તમારી જિંદગી પૂર્ણ રીતે માણી નહીં શકો. અને હા, ટોક્ષિક લોકોને લાઈફમાંથી દૂર કરવું અઘરું છે. પણ જરૂરી છે. એમ કરવા જતા જાતને ગિલ્ટી ફીલ ન કરો. જે સંબંધની બુનિયાદ જ ટોક્ષિક હોય એનાથી ઝટ દઈને છૂટી જવું એકદમ યોગ્ય જ છે. આગળ વધી જવાનો એક સાદો નિયમ છે. જે તમને પકડી રાખે છે, જે તમને જકડી રાખે છે એનાથી કાંઠો છટકાડવો. અને છેલ્લે, ડીઅર જિંદગી, ટોક્ષિક લોકો માટે તમારાં દિલનાં દરવાજા ફરી ખોલવાનું ટાળો. હવે તમે ટોક્ષિક સંબંધથી છૂટકારો મેળવ્યો છે. ધેટ્સ ગૂડ. પણ હવે એની પેટર્ન પણ તોડો. સારી શુદ્ધ જિંદગી પર તમારો જન્મસિદ્ધ અધિકાર છે.
શબ્દ શેષ:
“નકારાત્મક અને ટોક્ષિક લોકોને તમારાં દિમાગની જગ્યા ભાડેથી ન રાખવા દ્યો. ભાડું વધારી દો અને એમને લાત મારીને બહાર કાઢી મુકો.” –અજ્ઞાત .
Filed under ગઝલ, પરેશ વ્યાસ
‘જૂઈ મેળો’ હવે કૉલેજના વાર્ષિકોત્સવમાં…યામિની વ્યાસ
Usha Upadhyay is with Yamini Vyas and 5 others.
‘જૂઈ મેળો’ હવે કૉલેજના વાર્ષિકોત્સવમાં…
ભાવનગરના ‘સ્વામી સહજાનંદ ગ્રુપ ઓફ કૉલેજીસ’ના પાંચ દિવસના પંદરમા વાર્ષિકોત્સવના ભવ્ય કાર્યક્રમ ‘શબ્દોત્સવ’માં ‘જૂઈ મેળો’ને હોંશભેર આમંત્રણ અપાયું છે. તા. ૨૮ ડિસેમ્બર સાંજે ૫.૦૦ વાગ્યે ‘જૂઈ મેળો’ કવયિત્રી સંમેલનમાં ઉષા ઉપાધ્યાય, લક્ષ્મી ડોબરિયા, પારુલ ખખ્ખર, ભાર્ગવી પંડ્યા, ગોપલી બુચ, યામિની વ્યાસ અને પારુલ બારોટ કાવ્યપઠન કરશે. રસ ધરાવતા સહુને હાર્દિક આમંત્રણ છે.
કૉલેજના ફાઉન્ડર ટ્રસ્ટી ડૉ. સુરેશભાઈ સવાણી તથા પ્રિ. ડૉ. હેતલબહેન જે. મહેતાને સુંદર આયોજન માટે અભિનંદન અને ધન્યવાદ.
મિસઇન્ફર્મેશન : સાવધાન! ખોટી માહિતી ફેલાઈ રહી છે….પરેશ વ્યાસ
મિસઇન્ફર્મેશન : સાવધાન! ખોટી માહિતી ફેલાઈ રહી છે….
थी खबर गर्म कि ग़ालिब के उड़ेंगे पुर्जे
देखने हम भी गए थे पर तमाशा न हुआ।
-मिर्ज़ा ग़ालिब
વર્ષ અંત તરફ છે. વિવિધ ડિક્સનરીઝ ‘વર્ડ ઓફ ધ યર’ની જાહેરાત કરી રહી છે. વર્ષ કેવું ગયું? એક શબ્દ આખા વર્ષનો મૂડ બયાન કરે છે. આ બધા શબ્દો નકારાત્મક છે. સાંભળીને દુઃખી થઇ જવાય છે. મનમાં થાય કે યે દુનિયા અગર મિલ ભી જાયે તો ક્યા હૈ? ડિક્સનરી ડોટ કોમ વર્ડ ઓફ ધ યર જાહેર કરે છે એ શબ્દ છે: મિસઇન્ફર્મેશન (Misinformation). આમ તો જાણીતો શબ્દ છે. ઇન્ફર્મેશન એટલે માહિતી. મિસઇન્ફર્મેશન એટલે ખોટી કે ભૂલભરેલી માહિતી. શું આખું વર્ષ અજાણતામાં આપણે ભૂલ ભરેલી માહિતીનાં આદાનપ્રદાનનો ભોગ બન્યા છીએ?
મિસઇન્ફર્મેશન જેવો જ એક શબ્દ છે ડિસઇન્ફર્મેશન. મિસ-ની માફક ડિસ- પ્રત્યય પણ નકારાત્મક છે. અર્થ એ જ થાય છે. ખોટી કે ભૂલભરેલી માહિતી. પણ બે શબ્દો વચ્ચે તાત્વિક ભેદ છે. ડિસઇન્ફર્મેશન એટલે જાણી જોઇને ફેલાવવામાં આવી રહેલી ખોટી માહિતી, ભ્રામક પ્રચાર, પૂર્વગ્રહયુક્ત માહિતી. ‘મિસઇન્ફર્મેશન’માં માહિતી ફેલાવનારને પોતે ખબર નથી કે એ માહિતી ખોટી છે. માહિતી ફેલાવનારનો એમ કરવા પાછળનો કોઈ ચોક્કસ હેતૂ પણ કદાચ નથી. ડિક્સનરી ડોટ કોમ વર્ડ ઓફ ધ યર તરીકે ‘મિસઇન્ફર્મેશન’ શબ્દની જ વાત કરે છે કારણ કે એ દરેક માણસની પોતાની વાત છે. પોતાની વર્તણુંકની વાત છે. જ્યારે આપણે કોઈ રાજકારણી પક્ષ કે પછી અન્ય કોઈ વિદેશી ધાર્મિક કે અન્ય એજન્સી દ્વારા જાણી જોઇને કરાયેલો ભ્રામક પ્રચાર એટલે કે ડિસઇન્ફર્મેશનને સાચી માની લઈએ છીએ અને પછી એને અન્ય જાણ્યાં અજાણ્યાં લોકો સાથે જાણે અજાણ્યે શેર કરીએ છીએ, કોમેન્ટ કરીએ છીએ, ફોરવર્ડ કરીએ છીએ, ત્યારે એ ડિસઇન્ફર્મેશન મિસઇન્ફર્મેશન થઈ જાય છે. અહીં મુશ્કેલી એ છે કે એવી માહિતી જે મૂળમાંથી ખોટી છે પણ આપણે માની લઈએ છીએ કે એ સાચી છે અને બીજા લોકો એ માને એ માટે આપણે એને ફોરવર્ડ કરીએ છીએ. ભ્રામક માહિતીનાં આપણે વાહક બની જઈએ છીએ અને આપણને એ વાતની ખબર પણ નથી. અખો ભગત કહે છે એમ વા વાયો ને નળિયું ખસ્યું, તે દેખીને કુતરું ભસ્યું, કોઈ કહે મેં દીઠો ચોર, બહુ થયો ત્યાં શોરબકોર! પણ એટલું યાદ રાખવું કે આ મિસઇન્ફર્મેશન પાછળ એક જાણી જોઇને કરવામાં આવેલી ડિસઇન્ફર્મેશન છે જેમાં મોટા પંખા દ્વારા ખોટી રીતે પવન ફૂંકવામાં આવે છે, નળિયાને હલબલાવીને ગબડાવી દેવામાં આવે છે, કૂતરાં ભસે એવી સળી કરવામાં આવે છે અને આપણે ભોળા છીએ તે શોરબકોર કરી ઊઠીએ છીએ કે ચોર..ચોર.. ખરેખર તો કાંઈ છે જ નહીં પણ આપણાં જીવને કાંઈ સખ નથી. શોરબકોર કે ચોરચકોરમાં આપણને એક અજબ સંતોષ મળે છે. આપણે કોઈનાં અપ્રચારનાં માઉથપીસ બની જઈએ છીએ. આપણે ભોળા લોકો છીએ. કોઈ ભારે લુચ્ચા લોકોની ડિસઇન્ફર્મેશનને મિસઇન્ફર્મેશન બનાવીને આપણે સોશિયલ મીડિયા પર બળતામાં ઘી હોમીએ છીએ. આપણે અફવાપ્રધાન લોકો છીએ. આ ગણિત સમજી લેવા જેવું છે. અહીં બે અર્ધ-સત્યનો સરવાળો કરીએ તો એક પૂર્ણ સત્ય પ્રાપ્ત થતું નથી. જે મળે છે એ નિહાયતી જૂઠ છે. સદંતર જૂઠ્ઠાણું છે. મિસઇન્ફર્મેશનનો દાખલો જ અઘરો છે.
મિસઇન્ફર્મેશન ફેક ન્યૂઝ એટલે કે બનાવટી કે ખોટાં સમાચારની દ્યોતક છે. જાણકારો કહે છે કે જ્યાં સુધી માહિતીનું મૂળ ન મળે, એ માહિતીનાં સર્જકનો શું હેતૂ છે- એ ખબર ન પડે ત્યાં સુધી એ માહિતીને માની લેવી નહીં કે આગળ વધારવી નહીં. પણ ટેકનોલોજી એવી ભારેખમ છે કે કાંઈ ખબર જ પડે નહીં. સાચું ખોટાં જેવું લાગે અને ખોટાને ચમકતાં દમકતા વાઘાં પહેરાવીને સાચા તરીકે પ્રસ્થાપિત કરી દેવામાં આવે. સોશિયલ મીડિયા પર ફરતાં ફોટા ફોટોશોપ કરેલાં હોય છે. માહિતી પણ ખોટી હોય છે. દાખલા તરીકે નાના છોકરાઓને ઊઠાવી જતી ગેંગ વિષે મિસઇન્ફર્મેશન ફરતી રહે એનાથી કેટલીય ભીખ માંગીને ગુજરાન ચલાવતી સ્ત્રીઓની મુશ્કેલી વધી હતી. પરપ્રાંતીય લોકો બળાત્કારી માનસિકતા ધરાવે છે એમને આપણાં રાજ્યમાંથી તગેડી મુકવા જોઈએ એવા સમાચાર સાથે રેલ્વે સ્ટેશન પર પરપ્રાંતીય નાગરીકોની ભીડનાં ફોટા બળતામાં ઘી હોમે છે. વાતનું વતેસર થઇ જાય છે. ઘણીવાર તો એ જ ભૂલાઈ જાય છે કે જેનું વતેસર થયું છે એ મૂળ વાત શી હતી?
શું કરવું જોઈએ? રઘુવીર ચૌધરી સાહેબ કહે છે એમ…..પવન શા પુરાતન અમે, પુષ્પ સમા ક્ષણિક ને, સૌરભ શા ચિરંતન. ક્ષણમાં વસેલ પેલી ચિરંતન તથતાને જીવનાર, વારંવાર વિતથને અનુભવી, ઓળખીને અળગા થનાર…તથ એટલે સત્ય અને વિતથ એટલે અસત્ય. અસત્યને અનુભવવું, ઓળખવું (કે ઓળખી જવું) અને ધ મોસ્ટ ઈમ્પોર્ટન્ટ, અળગા થઇ જવું. મિસઇન્ફર્મેશનને માનવી નહીં, ફોરવર્ડેડ એઝ રીસીવ્ડ પણ કરવી નહીં.
શબ્દ શેષ:
“ખોટી માહિતીને આગળ વધારવી હોય તો ઘણીવાર સખ્ત સત્ય કહી દેવું!” – વિખ્યાત હ્યુમરિસ્ટ માર્ક ટ્વેઇન
Filed under ઘટના
ક્રિસમસની ગિફ્ટ/ પરેશ વ્યાસ
O. Henry and his classic short story ‘The gift of the Magi’ y.ક્રિસમસની ગિફ્ટ
એક ડૉલર અને સત્યાંસી સેન્ટ. બધુ મળીને એટલું જ. અને એમાંથી 60 સેન્ટ તો પૅની સિક્કાનું પરચૂરણ હતુ. કરિયાણાવાળા અને શાકભાજીવાળા અને ખાટકી સાથે રકઝક કરીને, એક એક બબ્બે પૅની કરીને બચાવ્યા હતા. આવી માથાકૂટ કરીને કરેલી ખરીદીમાં બેશરમ કંજૂસાઇનો નફ્ફટ આક્ષેપ શામેલ હતો, જે સામાન્ય રીતે થાય છે. ડેલ્લાએ ત્રણ વખત ગણ્યા. એક ડૉલર અને સત્યાંસી સેન્ટ. અને આવતી કાલે ક્રિસમસ છે.
જરીપુરાણા ખાટલા પર ધબ દઇને ઢળી પડીને ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડવા સિવાય ચોક્કસપણે એની પાસે કરવા માટે બીજુ કાંઇ નહોતું. એટલે ડેલ્લાએ એમ કર્યુ. જે એવી નૈતિક અભિવ્યક્તિનું પ્રતિબિંબ હતું કે જિંદગી ડૂમો, ડૂસકાં અને સ્મિત સિવાય બીજુ કાંઇ નથી, અને જેમાં ડૂસકાંનું પ્રમાણ વધારે છે.ઘરની માલિકણ જિંદગીનાં પહેલા તબક્કામાંથી ધીરે ધીરે ઓસરીને બીજા તબક્કામાં આવે ત્યાં સુધી એક નજર ઘર પર પણ કરી લઇએ. ૮ ડૉલર અઠવાડિક ભાડામાં ફર્નિચર સાથેનો ફ્લેટ. એ ભિખારીનાં ઘરનાં વર્ણન જેવું તો છેક નહોતું પણ નજીકનાં ભવિષ્યમાં ભિક્ષુકગૃહની પોલિસ ટૂકડીને શરણે જવા માટે તૈયાર રહેવાનું સૂચન તો આ ફ્લેટ ચોક્કસપણે કરતો જ હતો.
એક ડૉલર અને સત્યાંસી સેન્ટ. બધુ મળીને એટલું જ. અને એમાંથી 60 સેન્ટ તો પૅની સિક્કાનું પરચૂરણ હતુ. કરિયાણાવાળા અને શાકભાજીવાળા અને ખાટકી સાથે રકઝક કરીને, એક એક બબ્બે પૅની કરીને બચાવ્યા હતા. આવી માથાકૂટ કરીને કરેલી ખરીદીમાં બેશરમ કંજૂસાઇનો નફ્ફટ આક્ષેપ શામેલ હતો, જે સામાન્ય રીતે થાય છે. ડેલ્લાએ ત્રણ વખત ગણ્યા. એક ડૉલર અને સત્યાંસી સેન્ટ. અને આવતી કાલે ક્રિસમસ છે.
જરીપુરાણા ખાટલા પર ધબ દઇને ઢળી પડીને ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડવા સિવાય ચોક્કસપણે એની પાસે કરવા માટે બીજુ કાંઇ નહોતું. એટલે ડેલ્લાએ એમ કર્યુ. જે એવી નૈતિક અભિવ્યક્તિનું પ્રતિબિંબ હતું કે જિંદગી ડૂમો, ડૂસકાં અને સ્મિત સિવાય બીજુ કાંઇ નથી, અને જેમાં ડૂસકાંનું પ્રમાણ વધારે છે.ઘરની માલિકણ જિંદગીનાં પહેલા તબક્કામાંથી ધીરે ધીરે ઓસરીને બીજા તબક્કામાં આવે ત્યાં સુધી એક નજર ઘર પર પણ કરી લઇએ. ૮ ડૉલર અઠવાડિક ભાડામાં ફર્નિચર સાથેનો ફ્લેટ. એ ભિખારીનાં ઘરનાં વર્ણન જેવું તો છેક નહોતું પણ નજીકનાં ભવિષ્યમાં ભિક્ષુકગૃહની પોલિસ ટૂકડીને શરણે જવા માટે તૈયાર રહેવાનું સૂચન તો આ ફ્લેટ ચોક્કસપણે કરતો જ હતો.
આ ફ્લેટની માલિકીની ઓસરીમાં નીચે એક ટપાલ પેટી હતી, જેમાં કોઇ પત્રો આવતા નહોતા અને એક ઇલેક્ટ્રીક બટન હતુ, જેને દબાવીને કોઇ પણ જીવંત આંગળી ઘંટડી વગાડતી નહોતી. ત્યાં ફ્લેટનાં માલિકનું નામ દર્શાવતી પૂઠાંની તક્તી પણ હતી, જેની પર લખ્યું હતું: ‘મિ. જેમ્સ ડીલીંગહામ યંગ.’
જ્યારે એનો સારો સમય હતો ત્યારે ‘ડીલીંગહામ’ લખેલી તકતી પવનની હળવી લહેરખીથી, લાગણીનાં આવેગમાં ઉડાઉડ કરતી, ત્યારે તકતીનાં માલિકને અઠવાડિયાનાં ૩૦ ડૉલર મળતા. હવે જ્યારે એ આવક સંકોચાઈને ૨૦ ડૉલર થઇ ગઇ ત્યારે ‘ડીલીંગહામ’ અક્ષરો ધૂંધળા પડી ગયા હતા, જાણે કે પાછળનાં બધા અક્ષરો નમ્ર અને નિરભિમાની અક્ષર ‘ડી’ માં સમાઈ જવા માટે ગંભીરતાથી વિચારી રહ્યા હોય. પણ જ્યારે જ્યારે ઘરે પાછો ફરતો મિ. જેમ્સ ડીલીંગહામ યંગ દાદર ચઢીને પોતાનાં ફ્લેટમાં જતો, ત્યારે મિસિસ જેમ્સ ડીલીંગહામ યંગ દ્વારા વ્હાલથી ‘જિમ’ કહીને આવકારાતો અને સ્નેહાળ આલિંગનમાં જકડી લેવાતો, એ મિસિસ જેમ્સ ડીલીંગહામ યંગ જેની આપને ‘ડેલ્લા’ તરીકે ઓળખાણ આપી દેવામાં આવી છે. આ બધુ ખૂબ સારું હતું.
ડેલ્લાએ પોતાનાં રડવાનો અધ્યાય પૂરો કર્યો અને પાવડરવાળા રુમાલથી ગાલ પરનાં આંસુઓ લૂછ્યાં, ગાલની સંભાળ લીધી. તે પછી ડેલ્લા બારી પાસે ઊભી રહીને નિરુત્સાહથી રાખોડી વાડામાં, રાખોડી વાડ ઉપર ચાલતી, રાખોડી બિલાડીને જોતી રહી. આવતી કાલે ક્રિસમસનો તહેવાર હતો અને જિમને માટે ગિફ્ટ ખરીદવા, એની પાસે ફકત ૧.૮૭ ડૉલર હતા. એ મહિનાઓથી એક એક પૅની બચાવતી આવી હતી, જેનો સરવાળો આ હતો. અઠવાડિયાનાં વીસ ડૉલર પગારમાં તો વળી કેટલું બચત થાય? એણે ગણત્રી કરી હતી, એના કરતા ખર્ચા વધારે થતા હતા. હંમેશ થતું આવ્યુ હતું એમ જ. જિમ માટે ભેટ ખરીદવા ફક્ત ૧.૮૭ ડૉલર હતા. એનો જીમ. એને માટે કંઇક સરસ ખરીદ કરવાનાં આયોજનમાં ઘણાં કલાકો એણે ખુશખુશાલ થઈને ગાળ્યા હતા. કંઇક સરસ અને કંઇક ઉત્કૃષ્ટ અને અમૂલ્ય- કંઇક એવું જે જિમની માલિકીને લાયક હોવાનું ગૌરવ પ્રાપ્ત કરવાની થોડુંક નજદીક હોય.
રૂમની બે બારી વચ્ચે એક પાયર ગ્લાસ (ઊંચો લાંબો અરીસો) હતો. કદાચ આપે ૮ ડૉલરનાં ભાડાવાળા ફ્લેટનો પાયર ગ્લાસ જોયો હશે. એકદમ પાતળી અને એકદમ ચપળ વ્યક્તિ, પાયર ગ્લાસ સામે ઊભી રહીને, ઊભી સાંકડી પટ્ટીમાં ઝડપથી ફરતા પ્રતિબિંબનાં ઘટનાક્રમને જોઇને પોતાના દેખાવની લગભગ સાચી પરિકલ્પના કરી શકે. પોતે પાતળી હોવાથી ડેલ્લાએ આ કલામાં નિપૂણતા હાંસલ કરી હતી.
ડેલ્લા અચાનક બારી પાસેથી ઝડપથી ગોળ ફરી અને પાયર ગ્લાસ સામે ઊભી રહી. એની આંખો ચમકી રહી હતી, પણ વીસ સેકંડમાં જ એના ચેહરા પરથી નૂર ઊડી ગયું. એણે ઝડપથી પોતાના વાળ છૂટ્ટા કર્યા અને એને પૂરી લંબાઇ સુધી પડવા દીધા.
હવે, જેમ્સ ડીલીંગહામ યંગની માલિકીની બે વસ્તુઓ હતી, જે વિષે બંને અતિશય ગર્વ અનુભવતા. એક જિમની સોનાની ઘડિયાળ, જે એના પિતા અને એના દાદા પાસેથી વારસામાં મળી હતી. અને બીજા ડેલ્લાનાં વાળ.
જો શેબાની રાણી વેંટીલેશન પાઇપની બીજી બાજુ આવેલા ફ્લેટમાં રહેતી હોત તો કોઈક દિવસ ડેલ્લા બારી પાસે ઉભી રહીને પોતાના લાંબા વાળ સુકવત અને એમ કરીને ડેલ્લા એ મહારાણીનાં ખાનદાની હીરા ઝવેરાત ઠેકડી ઉડાડત. અને રાજા સોલોમન આખો ખજાનો ભોંયરામાં ભરીને એની ચોકી કરતો હોય, ત્યારે જિમ ત્યાંથી પસાર થતી વેળાએ, દરેક વખતે પોતાની ઘડિયાળ બહાર કાઢત, માત્ર એ જોવા કે રાજા સોલોમોન અદેખાઇમાં કેવી રીતે પોતાની દાઢી ખેંચી રહ્યો છે.
તો હવે ડેલ્લાનાં અતિ સોહામણા વાળ કથ્થઇ રંગનાં પાણીનાં ધોધની જેમ લહેરાઈ રહ્યા હતા, ચમકી રહ્યા હતા. એના વાળ ઘૂંટણ સમાણા હતા અને એના લગભગ આખા શરીરને ઢાંકતા વસ્ત્રની જેમ ગોઠવાઈ ગયા હતા. અને ડેલ્લાએ ફરી વાર, ઝડપથી અને અધીરાઇથી પોતાના વાળ લહેરાવ્યા. એ એકાદ મિનિટ માટે અસ્થિર થઇ અને પછી સ્થિર થઇ ગઇ. અને એની આંખમાંથી એકલ દોકલ આંસુ જરી પુરાણી કારપેટ ઉપર દડી પડ્યા.
જૂનું કથ્થઇ જેકેટ પેહરીને; જૂની કથ્થઇ હેટ ચઢાવીને, સ્કર્ટ લહેરાવતી અને હજી આંખોમાં એ જ દેદીપ્યમાન ઝગમગાટ લઇને, પાંખો ફફડાવતી ડેલ્લા દરવાજા બહાર લપકી, અને દાદરનાં પગથિયાં ઊતરી, રસ્તા પર આવી પહોંચી.
એ જ્યાં અટકી ત્યાં પાટિયા પર લખ્યું હતું:
‘ મેડમ સોફ્રોની
વાળને લગતા તમામ પ્રકારનાં માલ સામાન માટે.
ડેલ્લા એક દાદર ઠેકડા મારીને ચઢી ગઇ અને ઉપર પહોંચીને મોટી, જાડી, વધારે પડતી ધોળી, ઠંડી અને સોફ્રોની એટલે કે બુદ્ધિશાળી કે દુરંદેશી જેવી ભાગ્યે જ દેખાતી મેડમની સામે હાંફતા હાંફતા પોતાને જાતને સ્વસ્થ કરી.
“તમે મારા વાળ ખરીદશો?” ડેલ્લાએ પૂછ્યું,
“વાળ ખરીદવાનું તો મારું કામ છે,” મેડમે કહ્યું, “તારી હેટ ઉતાર અને મને એની પર નજર નાંખી લેવા દે.”
કથ્થઇ વાળનો ધોધ ફરી લહેરાયો.
“વીસ ડૉલર,” મેડમે પોતાના કુશળતાથી વાળનાં જથ્થાને હાથમાં લેતા કહ્યું.
“મને આપી દો, જલદી..”
ઓહ, અને તે પછીનાં બે કલાક ડેલ્લા માટે ખુશખુશાલ થઈને ગુલાબની પાંખડી ઉપર, હળવું નૃત્ય કરતા વીત્યા. આ રૂપક અલંકારને ભૂલી જાઓ. ડેલ્લા જિમ માટે ગિફ્ટ ખરીદવા શહેરની તમામ દૂકાનો ફેંદી રહી હતી.
એને આખરે મળી ગઇ. એ જે માત્ર જિમ માટે જ બની હતી અને બીજા કોઇ માટે નહીં. એના જેવું બીજા કોઇ પણ સ્ટોર્સમાં કાંઈ જ નહોતું. એ બધા જ સ્ટોર્સને સળંગ ઉલટપુલટ કરી ચૂકી હતી. જિમની એ બહેતરીન ઘડિયાળ સાથે બાંધીને ખિસ્સામાં રાખી શકાય તેવી, ડીઝાઇનમાં શુધ્ધ શૈલીની સાદગીપૂર્ણ સાંકળ, જેની કિંમત એના સત્વમાં જ પરિપૂર્ણ થતી હતી, નહીં કે કોઇ ઝાકમઝોળ ઘરેણા જેવા દેખાવમાં- દરેક સારી વસ્તુઓ જે રીતે હોવી જોઇએ એ જ રીતે. એ સાંકળ ઘડિયાળ માટે પણ એટલી જ લાયક હતી. એ જોતાં વેંત જ જાણી ગઈ હતી કે આ સાંકળ જિમ માટે જ બની હતી. એ એના જેવી જ હતી. સૌમ્ય અને વિશિષ્ટ- આ વર્ણન બંને માટે લાગુ પડતુ હતું. સ્ટોરવાળાએ એની પાસેથી ૨૧ ડૉલર લઇ લીધા, અને ૮૭ સેન્ટ પરત લઇને ડેલ્લા ઉતાવળે ઘર તરફ પાછી વળી. હવે ઘડિયાળ સાંકળ બાંધી હશે એટલે જિમ કોઇની પણ સંગતમાં સમય જોવા આતુર રહેશે. ઘડિયાળ તો ઉત્તમ હતી જ, પણ સાંકળનાં સ્થાને ઘસાઈ ગયેલા જૂના ચામડાનાં પટ્ટાના કારણે અત્યાર સુધી જિમ એને કેટલીય વાર બીજાની નજરથી સંતાડીને રાખતો.
ડેલ્લા જ્યારે ઘરે પહોંચી ત્યારે જિમ માટે ભેટ ખરીદવાનો નશો ધીરે ધીરે ઉતર્યો અને એનું સ્થાન પ્રયોજન અને વ્યવહારની હવે પછીની વાસ્તવિકતાનાં વિચારે લઇ લીધું. એણે વાળ વાંકડિયા કરવા માટેની ગેસ આધારિત સાધન બહાર કાઢ્યું અને ગેસ પેટાવ્યો અને પ્રેમમાં ઉદારતા ઉમેરાઈ ત્યારે થયેલી પાયમાલીને રીપેર કરવા માટેની કામગીરી શરૂ કરી. અને પ્રિય મિત્રો… આ વહોરી લીધેલી બરબાદીને રીપેર કરવાનું કામ ખરેખર જબરજસ્ત કામ છે, ખૂબ મોટુ, પ્રચંડ.
ચાલીસ મિનિટમાં એના માથું નાના નાના નજીક નજીક ગૂંથેલા વાંકડિયા વાળથી ઢંકાઈ ગયું, અને એના પરિણામે ડેલ્લા નિશાળમાંથી ગાપચી મારીને રખડતા નિશાળિયા જેવી દેખાવા માંડી. ઘણાં લાંબા સમય સુધી, કાળજીપૂર્વક અને ટીકાત્મક રીતે સ્વમૂલ્યાંકન કરતી હોય એ રીતે એણે અરીસામાં જોયા કર્યુ.
“જો જિમ મને બીજી વાર નીરખીને નિહાળે તે પહેલાં….,” એણે પોતાની જાત સાથે વાત કરતા કહ્યું, “…..જો મારી ન નાંખે તો એ કહેશે કે હું કોની આઇલેન્ડની નર્તન વૃંદની છોકરી જેવી લાગુ છું. પણ હું બીજુ કરી પણ શું શકત? ઓહ, એક ડૉલર અને સત્યાંસી સેન્ટમાં હું કરી પણ શું શકું? !”
સાત વાગ્યે કોફી બનાવવામાં આવી અને મટન ચૉપ રાંધવા માટે કડાઇ ગરમ સ્ટવ ઉપર મુકી દેવામાં આવી.
જિમ ક્યારે પણ મોડો પડતો નહોતો. ડેલ્લાએ ઘડિયાળની સાંકળને વાળીને પોતાના હાથમાં રાખી અને પછી દરવાજા પાસેનાં ખૂણામાં રાખેલા ટેબલ ઉપર બેસી ગઈ, એ દરવાજો કે જ્યાંથી જિમ હંમેશા દાખલ થતો. અને પછી એણે દાદરનાં પહેલાં પગથિયા ઉપર એનાં પગલાંનો અવાજ સાંભળ્યો અને ઘડી ભર માટે એ એકદમ ધોળી પડી ગઇ. એને રોજિંદી સીધી સાદી બાબતોમાં પણ મૂક પ્રાર્થના કરવાની એને આદત હતી. પણ અત્યારે હળવા અવાજે એ બોલી કે, “હે પ્રભુ, મેહરબાની કરીને એને એવું વિચારવા પ્રેરજે કે હું સુંદર છું, હું હજી પણ સુંદર જ છું.”
દરવાજો ખૂલ્યો, જિમે અંદર દાખલ થઇને દરવાજો બંધ કર્યો. એ પાતળો દેખાતો હતો અને ખૂબ જ ગંભીર. બિચારો માણસ, એ હજી તો બાવીસનો જ હતો અને કુંટુંબની જવાબદારી એની પર આવી પડી હતી. એને નવા ઓવરકોટની જરૂરિયાત હતી અને એની પાસે હાથમોજાં પણ નહોતા.
તીતરની હળવી ગંધથી શિકારી કૂતરો જે રીતે સ્થિર થઇ જાય એ રીતે જિમ દરવાજા પાસે ઊભો રહી ગયો.. એની આંખો ડેલ્લા સામે તાકી રહી. એમાં ગુસ્સો નહોતો, આશ્ચર્ય પણ નહોતું, અસંમતિ નહોતી, તીવ્ર અણગમો પણ નહોતો કે એવી કોઇ પણ લાગણી નહોતી કે જેને માટે ડેલ્લા તૈયાર હતી. એ બસ વિચિત્ર મુખમુદ્રામાં ડેલ્લાનાં ચહેરા સામે એકીટસે જોતો ઉભો રહ્યો.
ડેલ્લા ટેબલ પરથી સળવળી, ઉભી થઇ અને જિમ તરફ ગઇ.
“જિમ, ડાર્લિંગ,” એણે રડમસ અવાજે કહ્યું, “મારે સામે આવી નજરે જોયા ન કર. મેં મારા વાળ કપાવ્યા અને વેચી નાંખ્યા કારણ કે તને ગિફ્ટ આપ્યા વગર તો હું ક્રિસમસમાં જીવી જ ન શકું. એ તો ફરી ઊગી જશે.- તારા મનમાં કંઇ નથી ને? તને કાંઇ વાંધો નથી ને? મારે આ કરવુ જ પડ્યુ. મારા વાળ તો અત્યંત ઝડપથી વધે છે. ‘મેરી ક્રિસમસ !’ કહે ને જિમ, અને.. અને ચાલો ખુશી મનાવીએ. તને ખબર નથી કે હું તારા માટે કેવી સરસ- અને કેવી સુંદર ભેટ લાવી છું.”
“તેં તારા વાળ કપાવી નાંખ્યા?” જિમે મહામહેનતે પૂછ્યું, જાણે કે સખત માનસિક પરિશ્રમ કરવા છતાં પણ જિમ હજી કઠોર વાસ્તવિકતા સ્વીકારી શક્યો નહોતો.
“ કપાવીને વેચી નાંખ્યા,” ડેલ્લાએ કહ્યું, “તું મને કોઇ પણ સ્વરૂપમાં એટલી જ પસંદ કરે છે ને? મારા વાળ વગર પણ હું તો હું જ છું ને?”
જિમે કુતૂહલથી રૂમમાં નજર કરી.
“તે એમ કહ્યું કે તારા વાળ કપાઈ ગયા છે?” એણે મૂઢતાથી પૂછ્યું..
“તારે એ શોધવાની હવે જરૂર નથી,” ડેલ્લાએ કહ્યું, “એ વેચી નાંખ્યા છે, મેં તને કહ્યું ને કે વેચાઈ ગયા છે અને એ જતા રહ્યા છે. આ ક્રિસમસ ઇવ છે, છોકરા, હવે તું મારી સાથે સારી રીતે વરત કારણ કે એ તારા માટે વેચી નાંખ્યા છે. કદાચ મારા માથાનાં વાળનું આયુષ્ય આટલું જ હતું,” એણે અચાનક ગંભીર મીઠાશથી આગળ વધતા કહ્યું, “ પણ કોઇ પણ વ્યક્તિ તારા પ્રત્યેનાં મારા પ્રેમની ગણત્રી ન કરી શકે….. તો હું મટન ચૉપ્સ પીરસું?”
બેભાન જેવી અવસ્થામાંથી જિમ ઝડપથી જાગૃત થતો જણાયો. એણે ડેલ્લાને આલિંગનમાં લઇ લીધી. દસ સેકંડ માટે આપણે બીજી જ દિશામાં, એક અપ્રસ્તુત વિષય ઉપર વિનમ્રતાથી ઝીણવટભરી તપાસ કરીએ. અઠવાડિયાનાં આઠ ડૉલર કે વરસનાં
દસ લાખ ડૉલર- શું ફેર છે એમાં? એક ગણિતજ્ઞ કે એક બુધ્ધિમાન માણસ તમને ખોટો
જવાબ આપશે. મેજાઇ ઘણી બધી કિંમતી ભેટ સૌગાદ લાવ્યા, પણ આ પ્રકારની વસ્તુ એ બધી ભેટ સૌગાદમાં શામેલ નહોતી. આ ગૂઢ રહસ્યની નિશ્ચિત વાત ઉપર હવે પ્રકાશ ફેંકીએ.
જિમે પોતાના ઓવરકોટમાંથી એક પેકેટ કાઢ્યું અને ટેબલ પર ફેંક્યુ.
“મારા વિષે, ડેલ,” એણે કહ્યું, “કંઇ ભૂલ ન કરતી. હું નથી માનતો કે કપાયેલા વાળ કે મુંડન કે શેમ્પૂ જેવી કોઇ પણ વસ્તુ મને મારી પત્નીને ચાહવામાં આડખીલી રૂપ બને. પણ તું પેલું પેકેટ ખોલશે એટલે તને ખબર પડશે કે તે મને થોડા સમય માટે દિગ્મૂઢ કેમ બનાવી દીધો હતો.”
સફેદ આંગળીઓએ દોરી છોડી, પેકેટનું રૅપર ફાડ્યુ. અને પછી ભાવોન્માદમાં પાડેલી આનંદની ચીસ; અને.. અફસોસ!…. અને આનંદનું ખૂબ ઝડપથી ચોધાર આંસુ અને આક્રંદમાં એક સ્ત્રી સહજ પરિવર્તન થવું. ફ્લેટનાં ધણીની સાંત્વન આપવાની તમામ શક્તિ તાત્કાલિક કામ પર લગાડવી જરૂરી બની ચૂકી હતી.
કારણ કે ત્યાં કાંસકા હતા. – લાંબા વાળમાં સજાવવાના કાંસકાનો સેટ. બ્રોડવેનાં શૉ-રૂમમાં જોયા પછી ડેલ્લા તો એ મેળવવા લાંબા સમયથી પ્રાર્થના કરતી હતી. ખૂબ જ સુંદર કાંસકાઓ હતા એ. હીરા જડિત કિનારવાળા, કાચબાની ઢાલમાંથી બનેલા અણિશુધ્ધ કાંસકાનો સેટ- હવે જે નથી રહ્યા તેવા વાળમાં એકદમ યથાયોગ્ય રીતે પહેરી શકાય તેવો સેટ હતો એ. એને ખબર હતી કે આ ઘણાં જ મોંઘા કાંસકા હતા; અને એના દિલમાં એ પ્રાપ્ત કરવાની અદમ્ય ઇચ્છા હતી, પ્રબળ લાગણી હતી, જો કે એ મેળવી શકશે એવી જરા સરખી ય આશા એને નહોતી. અને હવે એ દૂર્લભ કાંસકાનો સેટ એનો હતો; પણ આવા મનોવાંછિત અલંકારથી પોતાના વાળને શોભાયમાન કરી શકાય એવા લાંબા વાળની લટ તો હવે રહી નહોતી. પણ એણે પોતાને મળેલી ગિફ્ટને છાતીએ વળગાડી, અને એ પછી નિસ્તેજ આંખો અને સ્મિત સાથે એણે નજર ઊંચી કરી અને કહ્યું, “મારા વાળ બહુ ઝડપથી ઊગી જાય છે, જિમ!”
અને પછી ડેલ્લાએ થોડીક દાઝેલી બિલાડીની જેમ કૂદકો માર્યો અને પોકારી ઉઠી, “ઓહ, ઓહ!”
જિમે હજી એને માટે ખરીદાયેલ સુંદર સૌગાદ જોઇ નહોતી. ડેલ્લાએ એ ભેટ પોતાની ખૂલ્લી હથેળીમાં આતુરતાથી મુકી પોતાનો હાથ જિમ તરફ લંબાવ્યો. મંદમાર્જિત મહામૂલી ધાતુમાંથી બનેલી સાંકળ ડેલ્લાનાં તેજસ્વી અને ઉત્સુક ભાવનું પ્રતિબિંબ પાડતી હોય એ રીતે ચમકતી હોવાનું પ્રતિત થતું હતું.
“મસ્ત છે, નહીં જિમ? આને શોધવા આખુ શહેર ફેંદી વળી. હવે તારે દિવસમાં સો વખત સમય જોવો પડશે. તારી ઘડિયાળ આપ. મારે જોવું છે કે આ સાંકળ એના પર કેવી લાગે છે.”
એની વાત માનવાનાં બદલે જિમ ખાટલા પર ધબ્બ દઇને બેસી પડ્યો. એણે પોતાના હાથ પોતાનાં માથા પાછળ મુક્યા અને એ હળવેથી હસ્યો.
“ડેલ,” એણે કહ્યું, “ચાલ આપણે ક્રિસમસની ગિફ્ટ્સને બાજુ પર મૂકી દઇએ અને થોડી વાર માટે ત્યાં જ રાખીએ. એ એટલી બધી સરસ છે કે તેનો અત્યારે કોઇ ઉપયોગ થઇ શકે તેમ નથી. મેં મારી ઘડિયાળ વેચીને તારા માટે કાંસકાનો સેટ ખરીદ્યો છે. અને મને હવે એવું લાગે છે કે તારે હવે મટન ચોપ્સ પીરસવા જોઇએ.”
મેજાઇ, આપ જાણો છો એમ જ, શાણા માણસો હતા-અદભૂત રીતે શાણા માણસો- જે ગમાણમાં જન્મેલા બાળક માટે ભેટ સૌગાદો લઇ આવ્યા હતા. તેઓએ ક્રિસમસ દરમ્યાન ગિફ્ટ આપવાની કળાને જ્ન્મ આપ્યો હતો. તેઓ બુધ્ધિશાળી હોવાનાં કારણે તેઓની ભેટ સૌગાદો પણ ડહાપણ ભરેલી હોય, એ નિશંક હતુ, કદાચ બેવડાઇ જાય તો બદલાવી શકાય તેવી સવલત સાથેની ભેટ હતી એ. અને અહીં ફ્લેટમાં રહેતા, એક બીજાને ભેટ આપવા માટે પોતાના ઘરની સૌથી કિંમતી ચીજોનું બલિદાન આપતા, ભગવાનનાં મૂરખ સંતાનોની ક્ષુલ્લક વાતનો લૂલો વૃતાંત લઇને હું આપની સમક્ષ આવ્યો છું. પણ આ જમાનાનાં શાણા માણસોને છેલ્લે જણાવી દઉં કે ભેટ સૌગાદ આપનારા તમામ લોકો પૈકી, આ બે માણસો સૌથી શાણા હતા. ભેટ સૌગાદ આપનારા અને મેળવનારા તમામ પૈકી, આ બે માણસોના જેવા બધા જ લોકો, સૌથી શાણા માણસો હોય છે. દરેક જગ્યાએ તેઓ સૌથી શાણા છે જ. તેઓ મેજાઇ છે. ઓ. હેન્રી પરિચય:
જન્મ ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૧૮૬૨
મૃત્યુ ૫ જુન, ૧૯૧૦
મૂળ નામ વિલિયમ સિડની પોર્ટર, તખલ્લુસ ઓ. હેન્રીનો જન્મ તા. ૧૧ સપ્ટેમ્બર, ૧૮૬૨માં અમેરિકાનાં નોર્થ કેરોલીના રાજ્યનાં ગ્રીન્સબોરો નગરમાં થયો હતો. રમૂજ, શબ્દરમત, શબ્દશ્લેષથી લસલસતી ઓ. હેન્રીની વાર્તાઓની ગૂંથણી ગજબની છે. વાર્તાઓનાં અંત ચોક્કસપણે ચમત્કારિક હોય છે. Expect the Unexpected. અને એ જ એની મઝા છે. આપણે અંત વાંચીએ પછી એની સાપેક્ષમાં વાર્તા ફરી પાછી વાંચવી પડે. વાર્તાનું અણધાર્યાપણું જ રસપ્રદ હોય છે.
પ્રસ્તુત વાર્તા પ્રથમ વખત ‘ધ ન્યૂયોર્ક સન્ડે વર્લ્ડ’માં ૧૦ ડીસેમ્બર, ૧૯૦૫નાં દિવસે પ્રકાશિત થઇ હતી. પતિ અને પત્ની વચ્ચેનાં પ્રેમ, ગિફ્ટ અને ચમત્કારિક અંતનું અદભુત નિરૂપણ છે આ વાર્તામાં. અનેક વિદેશી ફિલ્મ્સ કે નાટકોમાં અનેક વખત આ થીમનો ઉપયોગ થયો છે. વારંવાર થયો છે. ભારત દેશની વાત કરીએ તો એક બીજા માટે ગિફ્ટ આપવાની વાર્તા સબથીમ તરીકે અનેક હિંદી ફિલ્મ્સમાં આવી છે પણ એની ઉપર નેશનલ એવોર્ડ વિજેતા નિર્દેશક ઋતુપર્ણ ઘોષ દ્વારા ફૂલ લેન્થ ફીચર ફિલ્મ ‘રેઇનકોટ’ (૨૦૦૪) બની હતી. ઐશ્વર્યા રાય અને અજય દેવગણ અભિનિત આ ફિલ્મમાં કોલકત્તા શહેર, વરસાદ અને પુરાણી હવેલીમાં બે પાત્રોની વાર્તા સુંદર રીતે કહેવાઈ છે. ક્યાંક તેજસ્વી રંગોનો ભૂતકાળ તો ક્યાંક વર્તમાનકાળનો અંધાર શ્વેત શ્યામ કે રાખોડી રંગ અદભૂત રીતે ફિલ્મમાં વણાયા છે.
Introduction of the author with his story the gifts of the Mag
Filed under પરેશ વ્યાસ
merry Christmas
. During this festive season of giving, let us take time to slow down and enjoy the simple things. May this wonderful time of the year touch your heart in a special way. Wishing you much happiness not just today, but throughout the New Year.
Wishing you much happiness not just today, but throughout the New Year.
Filed under ઘટના
જૈનત્વ – એક ધર્મ
Jainism is one of the oldest religion on this planet which had millions of followers at one point of time! Today we have brought a collection of the famous jains who were falicitated by the government of india for their courage & amazing work in their fields by issuing postal stamps of them!
Chandragupta Maurya
Let’ s begin with Emperor Chandragupta Maurya!
Chandragupta Maurya was founder of the great Mauryan dynasty, He was the first emperor of greater India. His empire was spread almost all over the South Asia, excluding Sri Lanka. In Greek and Latin Chandragupta is also known by the names of “Sandracottos” or “Andracottus.
Maurya Empire existed for about 137 years. He took a voluntary retirement and handed over his throne to his son Bindusara in 298 BC. He was just 42 years old at that time.
It is believed that Chandragupta Maurya adopted Jainism and became an ascetic (Jain Muni) under the Jain saint Acharya Shri Bhadrabahu. He ended his days at Śravaṇa Beḷgoḷa (in present day Karnataka) by sallekhana (death by fasting).
Bhama Shah
Bhama shah was born in 1542 in a Jain family. His father Bharmal Kavdia was Qiledar of Ranthambore Fort appointed by Rana Sanga and was later prime minister under Maharana Udai Singh II.
Bhamashah was a great warrior of medieval India. He was General and Prime Minister of Maharana Pratap. He took part in many battles against the mighty Mughals.
He was a staunch Jain and a patron of Jainism.
A Bhamashah Yojana has been started on his name by Government of Rajasthan.
Queen Abbakka
Queen Abbakka was the first queen to fight against European invaders in India. She defeated the mighty Portuguese army and navy. Greatness of this queen is that she fought for safeguarding the interest of the farmers, and the sovereignty of her state.
She belonged to Chowta dynasty, a Jain dynasty of medieval India!
The Chowtas followed the system of matrilineal inheritance (Aliyasantana) of Digambara Jain Bunt community by which Tirumala Raya, Abbakka’s uncle, crowned her the queen of Ullal.
The queen’s story has been retold from generation to generation through folk songs and Yakshagana, a popular folk theatre in Coastal Karnataka.
The Indian Coast Guard ship ICGS Rani Abbakka, the 1st of a series of five inshore patrol vessels (IPV) built at Hindustan Shipyard Ltd is named after Abbakka Mahadevi was commissioned in Visakhapatnam on January 20, 2012, and is based in Chennai
V.Shantaram
Shantaram was one of the greatest film directors and producers of Indian film Industry. His films were not just for entertainment, but to enlighten the viewers.
He was an actor too. He worked for 6 decades in Indian film industry. He was winner of Dadasaheb Phalke Award, the highest award in Indian film industry. He was awarded Padma Vibhushan, the second highest civil award in India.
He was born in 1901 at Kolhapur to a Marathi family with a Jain father and Hindu mother.
Karmaveer Bhaurao Patil
Karmaveer Bhaurao Patil was a great educationalist and social reformer of 20th century India. He founded Rayat Shikshan Sanstha, an educational institute to educate masses in rural areas. In his lifetime, he started 578 primary schools, 108 secondary schools, 8 training schools for teachers, 3 colleges and many hostels for students.Today Rayat Shikshan Sanstha is Asia’s biggest educational institution.
Karmaveer Bhaurao Patil was born in a Jain farmer’s family of south Maharashtra.
Seth Walchand Hiracand
Seth Walchand Hirachand was one of the great industrialists of India, who worked for industrial development of India. He was the first man to establish an aircraft factory in India. This factory was nationalized by Indian Government later, and now it is know as Hindustan Aeronautics Limited.
Seth Walchand Hirachand established first indigenous shipping company and competed with the British shipping companies. Further he established a Shipyard at Vishakhapattanam to build new ships. He founded Premier Automobiles, the first car factory of India.
Seth Walchand Hirachand was born in a Jain family of Maharashtra in 1882. He was also featured on a special postal cover issued on the occasion of National Maritime Day, 5th April 2010
Dr.Vikram Sarabhai
Dr. Vikram Ambalal Sarabhai was a great scientist and is known as the father of Indian Space Program.
He succeeded Homi Jehangir Bhabha as the chairman of Atomic Energy Commission of India. One of his greatest achievements was foundation of ISRO (Indian Space Research Organization).
He was honored by awarding Padma Vibhushan, India’s second highest civilian award. After his death, the space center of India was named as Vikram Sarabhai Space Center.
Dr. Vikram Sarabhai was born in a Jain family of Ahmedabad.
Virachand Gandhi
Virchand Raghavaji Gandhi was the young man who represented Jainism in the first World Parliament of Religions held at Chicago, United States in 1893. He was a great Jain scholar and wrote 8 books on Jainism in English language. He was a world famous personality of his times.
He is known as Gandhi before Gandhi.
Dr.Jagadish Chandra Jain
Dr. Jagadish Chandra Jain was a renowned Indologist, scholar, thinker, linguist, writer and freedom fighter. He wrote about 80 books on various subjects.
This stamp features Dr. Jain’s portrait and Jain art in a Jain temple.
Dr.Daulat Singh Kothari
Dr. Daulat Singh Kothari is known as the father of Defense Science in India. He was a great scientist and educationalist. He worked as Scientific Advisor to the Ministry of Defense, India, and later as chairman of University Grants Commission.
He was brought up by his mother, a devout Jain and a generous lady. She was always willing to help others in need. Kothari was much influenced by his mother.
‘Nuclear Explosions and Their Effects’, Dr. Kothari’s book jointly written with Homi J. Bhabha, is one of his famous books. This book has been translated into German, Russian and Japanese languages.
Dr. Daulat Singh Kothari was honored by awarding Padma Vibhushan, the second highest civil award in India.
Dr.Laxmi Mall Singhvi
Dr. Laxmi Mall Singhvi was a multi-dimensional personality. He was an expert of Constitute of India, a Parliamentarian, a Jurist, a Lawyer, Diplomat and a scholar. He worked as The High Commissioner of India in England.
Shrimad Rajchandraji
Shrimadji was born on the auspicious day of kartik purnima, in V.S. 1924 (9th November, 1867). It was in the garb of an ordinary child that one of the future torchbearers of Jain religion was born, in the town of Vavania in Gujarat, India to Smt. Devba and Shri Ravjibhai Mehta.
Shrimad Rajchandraji was endowed with the extraordinary power of shatavdhan. Avdhan is the ability to concurrently be attentive to a number of activities and objects, and shat means one hundred. Thus shatavdhan is the ability to focus on one hundred different activities and objects – all at one time!
On a few occasions Shrimad Rajchandraji has demonstrated this special skill in public. Some of the tasks performed by Him include:
- Playing the game of chaupat (a kind of checkerboard) with three other players.
- Playing cards with three people concurrently.
- Playing chess.
- Keeping count of the sound of a small gong.
- Computing mentally arithmetical sums involving addition, subtraction, multiplication and division.
- Keeping count of the movement of beads on a thread.
- Composing verses on sixteen diverse topics selected on the spot, and in the specific meter chosen by various members of the audience.
- Answering riddles.
- Recalling four hundred words spoken at random in different languages, including Greek, English, Sanskrit, Arabic, Latin, Urdu, Gujarati, Marathi, Bengali and rearranging them in the proper order of subject, object etc.
Shrimadji is not merely a mortal person, but a phenomenon. He is divinity personified, one who attained enlightenment and unfolded the unprecedented infinite prowess of the Soul. He traversed a long journey in an amazingly short time, continually unveiling the powers of the Soul, travelling at jetspeed on the path of liberation till the very end. He scaled great heights of spiritual attainment and achieved the lofty status of one who has to take only one more birth till total emancipation, in a brief journey that lasted 33 years and 5 months.
Coutasy Hasmukh Kothari
Filed under પ્રકીર્ણ
એમને કેવી મજા પડતી હશે…પરેશ વ્યાસ
એમને કેવી મજા પડતી હશે…
માર્ગીએ એ રાત્રે એની ડાયરીમાં એ વિષે લખ્યુંય ખરું. એ પાના પર જેના મથાળે તે દિવસની તારીખ લખી હતી: મે ૧૭, ૨૧૫૭. એણે લખ્યું, “આજે, ટોમીને એક રીઅલ ચોપડી મળી ગઇ!”
એ ખૂબ જ જૂની ચોપડી હતી. માર્ગીનાં દાદાએ એક વાર કહ્યું હતું કે એ જ્યારે સાવ નાના હતા ત્યારે એના દાદાએ એમને કહ્યું હતું કે એવો ય સમય હતો જ્યારે બધી જ વાર્તાઓ કાગળ પર છપાતી હતી!
તેઓએ પાના ફેરવ્યા, એ પાના જે પીળા હતા અને એમાં કરચલી પડી ગઈ હતી, અને એ બધું જબરું વિચિત્ર લાગતુ હતું કારણ કે એક વાર શબ્દો વંચાઇ ગયા પછી પણ એ શબ્દો ત્યાંનાં ત્યાં જ ઊભા હતા, સ્ક્રીન પર હોય તો એ શબ્દો આગળ જતા હોય છે, તમે જાણો છો એમ. અને પછી તેઓએ વાંચી લીધેલું પાનુ પાછું ફેરવ્યું તો ત્યાં એ જ શબ્દો ફરી વાંચવા મળ્યા, જે એમણે પહેલી વાર વાંચ્યા હતા.
“જોયું?” ટોમીએ કહ્યું, “ શું બિનજરૂરી વ્યવસ્થા છે. મને લાગે છે કે જ્યારે વંચાઇ જાય ત્યારે તે સમયે તેઓ ચોપડીને ફેંકી દેતા હશે. આપણાં ટેલીવિઝન સ્ક્રીન પર લાખો કરોડો પુસ્તકો છે અને બીજા પુષ્કળ પુસ્તકો સંઘરવાની વ્યવસ્થા પણ છે. હું તો કોઈ પુસ્તકને ફેંકી દેતો નથી.”
“મારું પણ એવું જ છે,” માર્ગીએ કહ્યું. એ અગિયાર વર્ષની હતી અને ટોમીએ જોયા હતા એટલાં પુસ્તકો એણે જોયા નહોતા. ટોમી તેર વર્ષનો હતો.
માર્ગીએ પૂછ્યું, “તને આ ચોપડી ક્યાંથી મળી?”
“મારા ઘરમાંથી.” એણે જોયા વિના દિશા ચીંધી કારણ કે એ વાંચવામાં વ્યસ્ત હતો. “માળિયામાં.”
“એ શેના વિષે છે?”
“સ્કૂલ”
માર્ગીને તિરસ્કારથી કહ્યું. “ સ્કૂલ? સ્કૂલ વિષે વળી શું લખવાનું? મને તો સ્કૂલ જરાય ગમતી નથી.”
માર્ગીને સ્કૂલ ક્યારેય ગમી નહોતી, પણ પહેલાં તો ય ઠીક હતું. એની સરખામણીમાં અત્યારે એ છોકરી પોતાની સ્કૂલને ભારોભાર ધિક્કારતી હતી. કારણ કે અત્યારે ભૂગોળ વિષયનો એનો યંત્ર શિક્ષક એક પછી એક, એમ અનેક વખત પરીક્ષા લઇ રહ્યો હતો અને માર્ગીનું પરિણામ ઉત્તરોત્તર ખરાબથી વધારે ખરાબ આવી રહ્યું હતું. આ સિલસિલો ત્યાં સુધી ચાલ્યો, જ્યારે એની માએ દુ:ખથી ડોકી હલાવી અને એ યંત્ર શિક્ષકને લઈને તેઓ કાઉન્ટી એજ્યુકેશન ઈન્સપેક્ટર પાસે ગયા.
એજ્યુકેશન ઇન્સ્પેક્ટર બેઠી દડીનો ગોળમટોળ માણસ હતો, એનો ચહેરો લાલાશ પડતો હતો અને એની પાસે જાત જાતનાં સાધનો હતા. આ સાધનો ઉપર ઘણાં ડાયલ્સ અને વાયર્સ પણ હતા. એણે માર્ગી સામે સ્મિત કર્યુ અને એને એક સફરજન આપ્યું, અને પછી એણે પેલાં યંત્ર શિક્ષકને ખોલી નાંખ્યો. માર્ગીને થયું કે આ ઈન્સપેક્ટર યંત્ર શિક્ષકને એક વાર ખોલ્યાં પછી ફરી પાછો જોડી જ ન શકે તો કેવું સારું! પણ ઇન્સ્પેક્ટર તો કારીગર હતો. એને બધી જ ખબર હતી કે યંત્ર શિક્ષકને કેવી રીતે ખોલવો, રીપેર કરવો અને કેવી રીતે ફરીથી જોડી દેવો. એકાદ કલાકમાં તો એ યંત્ર શિક્ષક પાછો હતો તેવો થઇ ગયો, એવો જ મોટો, કાળો અને બેડોળ, એવા જ મોટા સ્ક્રીન સાથે, જેની પર બધા જ પાઠ હતા અને તે પછી ઘણાં બધા પ્રશ્નો પૂછાયેલા હતા. જો કે એ ભાગ એટલો ખરાબ નહોતો. માર્ગીને જે ભાગ જરાય ગમતો નહોતો, એ એવો સ્લોટ હતો કે જેમાં માર્ગીએ હોમવર્ક કરવું પડતું હતું અને પછીનાં ટેસ્ટ પેપર્સને પણ એ એટલી જ ધિક્કારતી હતી. એણે એ બધાનાં જવાબ એક પંચ કોડમાં આપવા પડતા, જેની સંકેત લિપિ એ છ વર્ષની હતી ત્યારે એને શીખવાડવામાં આવી હતી, અને દરેક પરીક્ષા પછી એ યંત્ર શિક્ષક એનાં માર્ક્સ તરત જ ગણીને એને કહી દેતો હતો. ટૂંકમાં પરીક્ષા અને પરિણામ વચ્ચે કોઈ સમયગાળો નહોતો.
રીપેર કામ પૂર્ણ કર્યા બાદ ઈન્સપેક્ટર હસ્યો, એણે માર્ગીને માથે પ્રેમથી હાથ ફેરવ્યો. પછી એણે એની માતાને કહ્યું, “આ નાનકડી છોકરીનો કોઇ વાંક નથી, મિસિસ જોન્સ. મને લાગે છે કે ભૂગોળ સેક્ટરનાં ગીયર્સ જરા વધારે સ્પીડ્માં સેટ કર્યા હતા. આવું ક્યારેક થતું હોય છે. મેં હવે એને દસ વર્ષનાં સ્ટુડન્ટસનાં લેવલ ઉપર સેટ કરી દીધા છે. માર્ગીનાં ઓવર ઓલ પ્રોગેસની પેટર્ન ખરેખર તો એકદમ સંતોષકારક છે.” અને એણે ફરીથી માર્ગીનાં માથે પ્રેમથી હાથ ફેરવ્યો.
માર્ગી નિરાશ થઇ ગઇ. એને તો એવી આશા હતી કે તેઓ આ યંત્ર શિક્ષકને પાછો લઇ લેશે. એ લોકોએ એક વાર ટોમીનાં શિક્ષકને રીપેર કરવા માટે એક મહિના સુધી રાખી લીધો હતો કારણ કે એનું ઇતિહાસ સેક્ટર સાવ બ્લેન્ક થઇ ગયું હતું.
તો માર્ગીએ ટોમીને પૂછ્યું, “ શા માટે કોઇ પણ વ્યક્તિ સ્કૂલ વિષે કાંઇ પણ લખે?”
ટોમીએ એક સીનિયરને છાજે એ નજરથી માર્ગી સામે જોયું. “કારણ કે એ આપણાં જેવી સ્કૂલ નહોતી, સ્ટુપિડ. આ તો પેલી જૂની ટાઇપની સ્કૂલ, જે સો અને સોથી પણ અનેક વધારે વર્ષો પહેલાં ત્યાં હતી.” પછી એણે ગૌરવપૂર્વક ખૂબ જ ધ્યાન રાખીને શબ્દનો ઉચ્ચાર કર્યો, “સદીઓ પહેલાં”
માર્ગીને માઠું લાગ્યું. “વેલ, મને ખબર નથી કે વર્ષો પહેલાં તે સમયે કેવી ટાઇપની સ્કૂલ્સ હશે.” ટોમી ચોપડી વાંચતો હતો તેમાં માર્ગીએ થોડીક વાર નજર કરી, પછી બોલી, “એ જે હોય તે, એમની પાસે શિક્ષક તો હતા.”
“ચોક્કસ, તેઓ પાસે શિક્ષક તો હતા જ, પણ એ અત્યારે હોય છે તેવાં શિક્ષક નહોતા. એ માણસ હતા.”
“એક માણસ? કોઇ માણસ શિક્ષક કઇ રીતે હોઇ શકે?”
“વેલ, છોકરાઓ અને છોકરીઓને તેઓ ઘણી બધી વાતો કહેતા, વાર્તાઓ કરતાં, ભણાવતાં અને પછી હોમવર્ક આપતા અને પછી પ્રશ્નો પૂછતા.”
“ કોઇ માણસ એટલાં સ્માર્ટ હોતા નથી.”
“ ચોક્કસ હોય છે. દાખલાં તરીકે મારા પિતા આ યંત્ર શિક્ષક જેટલું તો જાણે જ છે.”
“ એ ન જ જાણતા હોય. શિક્ષક જેટલું જ્ઞાન કોઇ માણસને હોઇ જ ન શકે.”
“ એ જાણે છે, લગભગ એનાં જેટલું જ, હું શરત લગાડવા તૈયાર છું.”
આ દલીલનો સામનો કરવાની માર્ગીની તૈયારી નહોતી. એણે કહ્યું, “કોઇ અજાણ્યો માણસ મારા ઘરે આવીને રહે અને મને ભણાવે એવું મને ન ગમે.”
ટોમી ખડખડાટ હસી પડ્યો. “તને વિગતે કાંઇ ખબર જ નથી, માર્ગી. શિક્ષકો કાંઇ વિદ્યાર્થીઓના ઘરે રહેતા નહોતા. એમને માટે સ્પેશ્યલ બિલ્ડિંગ્સ હતા અને બધા બાળકો એક સાથે ભણવા માટે ત્યાં જતા.”
“ અને બધા જ બાળકો એક્સરખું ભણતા?”
“ હા, ચોક્કસ.”
“પણ મારી મા તો કહે છે કે શિક્ષકે દરેક છોકરા કે છોકરીનાં મગજ પ્રમાણે એડજસ્ટ થવું પડે અને એ કે દરેક બાળકને ભણાવવાની રીત અલગ હોય.”
“હા એમ જ પણ તે વખતે તેઓ એવું કરતા નહોતા. તને જો એ ન ગમતું હોય તો તારે આ ચોપડી વાંચવાની જરૂર નથી.”
“મેં એવું ક્યાં કહ્યું કે મને એ ગમ્યું નહીં.” માર્ગીએ તરત જ જવાબ આપતાં કહ્યું. એને અલબત્ત એવી ‘ફની’ સ્કૂલ્સ વિષે વાંચવું હતું.
તેઓએ હજી ચોપડી અડધી પણ વાંચી નહોતી કે માર્ગીની માએ બૂમ પાડી, “ માર્ગી! સ્કૂલ!”
માર્ગીએ નજર ઊંચી કરી. “ ના, હમણાં નહીં.”
“ અત્યારે જ!” મિસિસ જોન્સે કહ્યું. “ અને કદાચ ટોમીને પણ એની સ્કૂલનો ટાઇમ થઇ ગયો હશે.”
માર્ગીએ ટોમીને કહ્યું, “ સ્કૂલ પછી તારી સાથે હું આ ચોપડી થોડી વધારે વાર વાંચી શકું?”
“કદાચ,” એણે બેપરવાઇથી કહ્યું. અને પછી એ જૂની ધૂળ ભરેલી ચોપડીને બગલમાં લઈ સીસોટી વગાડતો ત્યાંથી ચાલી ગયો.
માર્ગી એનાં સ્કૂલ રૂમમાં ગઇ. એનો સ્કૂલરૂમ એનાં બેડરૂમની બરાબર બાજુમાં હતો. ત્યાં યંત્ર શિક્ષક સ્વિચ ઓન હતો અને એની રાહ જોઇ રહ્યો હતો. એ દરરોજ આ સમયે સ્વિચ ઓન જ રહેતો સિવાય કે શનિવાર અને રવિવાર. કારણ કે માર્ગીની મા કહેતી કે નાની છોકરીઓ સારી રીતે શીખી શકે, જો એ નિયમિત રોજ એક જ સમયે ભણવા બેસી જાય. સ્ક્રીન પ્રકાશિત થયો, અને એ યંત્ર શિક્ષક બોલ્યો: “આજનો અંકગણિતનો પાઠ છે સમ અપૂર્ણાંકનો સરવાળો. મહેરબાની કરીને ગઈકાલનું હોમવર્ક પ્રોપર સ્લોટમાં ઇન્સર્ટ કરો.”
માર્ગીએ એક નિસાસો નાંખતા એમ કર્યું. એ જૂના જમાનાની સ્કૂલ્સ વિષે વિચારી રહી હતી કે જેમાં એનાં દાદાનાં દાદા ભણતા હતા. આખા વિસ્તારનાં બધા બાળકો ત્યાં આવતા, સ્કૂલનાં કમ્પાઉન્ડમાં જોરશોરથી હસતાં, ગાતા, ચિચિયારીઓ પાડતા, સ્કૂલ રૂમ્સમાં એક સાથે બેસતા અને દિવસ પૂરો થાય ત્યારે એક સાથે નીકળીને પોતપોતાના ઘરે પાછાં જતાં. તેઓ એક સરખાં વિષયો જ શીખતા, જેથી તેઓ હોમવર્ક કરવામાં એક બીજાની મદદ કરી શકે અને એ વિષે વાતો કરી શકે.
અને શિક્ષકો લોકો હતા…..
યંત્ર શિક્ષકનાં સ્ક્રીન ઉપર ફ્લેશિંગ થઇ રહ્યું હતું. “ જ્યારે આપણે ૧/૨ અને ૧/૪ અપૂર્ણાંકને ઉમેરીએ….”
માર્ગી વિચારી રહી હતી કે એ દિવસોમાં બાળકોને સ્કૂલ જવું કેવું ગમતું હશે. એ વિચારી રહી હતી કે એમને કેવી મજા પડતી હશે.
Filed under ઘટના, પરેશ વ્યાસ, Uncategorized
वेरान रणमा वसंत
Atacama Desert in Bloom – YouTube
Chile’s Atacama desert: World’s driest place in bloom after surprise rain. After intense and unexpected rain fell in the north of Chile, parts of the usually arid Atacama desert have turned into a carpet of flowers.
Filed under ઘટના
નીરવ રવે 