ફાયદા– વિટામિન્સ, એન્ટીઓક્સીડેન્ટ અને મિનરલ્સ ઈ.. +

click and enjoy

BenefitsBenefits +

વિટામિન અને મિનરલ્સ વિષે તમે શું જાણો છો ?
માનવ શરીરના સંચાલનમાં મદદ કરનારા અલ્પ પ્રમાણમાં લેવાતા શરીર માટે ખૂબ જરૃરી ઓર્ગેનિક પદાર્થો વિટામિન તરીકે ઓળખાય છે
તમને એટલી ખબર છે શરીર માટે વિટામિન અને મિનરલ્સ ખૂબ અગત્યના છે. પણ શા માટે તે પણ તમારે જાણવું જોઈએ. રોજે રોજ સામાન્ય વ્યક્તિને વિટામિન અને મિનરલ માટેની સારી ખોટી વાતો સાંભળવા મળે છે. કોઈ કહે વિટામીન અને મિનરલ સપ્લીમેંટ તરીકે લેવા જોઈએ જ્યારે કોઈ કહે લીલા શાકભાજી અને તાજા ફળો લઈએ તો ચાલે.
અમેરિકા સ્થિત નેશનલ ઇન્સ્ટીટયુટ ઓફ ડાયેટરી સપ્લીમેંટસના ડૉ. પોલ થોમસે આ વિષય માટે આટલી વાતો જણાવી છે.
૧. દરેક વ્યક્તિએ રોજ ૧૦૦૦ મિલિગ્રામ કેલ્શ્યમ સપ્લીમેંટ તરીકે લેવું જોઈએ અને ૬૦ વર્ષ પછી ૧૨૦૦ મિલિગ્રામ જેટલું લેવું જોઈએ. મોટી ઉમરે તમારા હાડકાના પ્રોબ્લેમ (ઓસ્ટીઓપોરોસિસ) ના થાય માટે આ ખૂબ જરૃરી છે તમે કુદરતી ખોરાકમાં આટલા પ્રમાણમાં કેલશ્યમ મળે તેવી વસ્તુઓ ક્યારે પણ લઇ શકવાના નથી માટે કેલ્શ્યમ સપ્લીમેંટ લેવા જોઈએ.
૨. એ જ રીતે ગર્ભવતી સ્ત્રીએ ફોલિક એસિડ (બી કોમ્પ્લેક્ષ વિટામિન) ૬૦૦ યુનિટ જેટલું લેવું જોઈએ એ ખૂબ જરૃરી છે.
૩. તમારી ઉંમર જેમ વધતી જાય તેમ તમે કુદરતી પદાર્થોમાંથી લીધેલા બી-૧૨ વિટામિન પૂરેપુરી રીતે એબસોર્બ નહી થાય માટે સપ્લીમેંટ તરીકે લો. ડૉ. થોમસે એક સારી વાત જણાવી છે કે ખોરાકમાં તમે વિટામિન અને મિનરલ્સ ક્યા અને કેટલા લેવા જોઈએ એની ચર્ચા કરવાની છોડો કારણ એ બંને માટે એટલી બધી માહિતી છે કે તમે તેના જાણકાર (એક્ષપર્ટ) થઈ શકવાના નથી.
તમારે તમારો ખોરાક યોગ્ય પોષણ આપનારો છે કે નહીં તેનું જ ધ્યાન રાખવાનું છે અને એને માટે તમારે અમેરિકાની યુ.એસ.ડી.એ. (યુનાઇટેડ સ્ટેટ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ એગ્રીકલ્ચર) સંસ્થાએ જણાવેલી ખોરાક માટે ગાઇડ લાઇન (ભલામણ) પ્રમાણે તમારા રોજના ખોરાકનું આયોજન કરવું જોઈએ અને બજારમાં ડોકટરના પ્રિસ્ક્રિપ્શન વગર મળતી વિટામિન અને મિનરલ્સની ગોળીઓ પણ લેવી જોઈએ કારણ સમાજના મોટાભાગના લોકો સંતુલિત (બેલેન્સ્ડ) ખોરાક લેતા નથી. આ સિવાય બીજી તકલીફ એ છે કે મોટેભાગે દર્દીઓ વિટામિન અને મિનરલ સપ્લીમેંટ સાથે તેમણે થયેલા કોઈ રોગને માટે દવાઓ લેતા હોય છે. આ દવાઓના ઇન્ટરએકશનને કારણે પણ દર્દીએ લીધેલા સપ્લીમેંટ તેના શરીરમાં પૂરેપુરી રીતે એબ્સોર્બ થતાં ના હોય એ પણ શક્યતા છે.
દા.ત. તમે હાડકાંને મજબૂત રાખવા રોજ કેલ્શ્યમની ગોળીઓ લેતા હો પણ એની સાથે તમારા શરીરના બીજા કોઈ રોગ માટે દવા લેતા હો તો સ્વાભાવિક છે કે તમે લીધેલું કેલ્શ્યમ પૂરે પૂરું એબ્સોર્બ ના થાય. આ જ રીતે તમારે બીજી એક વાત પણ ધ્યાનમાં રાખવાની છે કે તમે પૌષ્ટિક અને સંતુલિત ખોરાક લેતા હો અને તે ઉપરાંત વિટામિન કે મિનરલની ગોળીઓ લેતા હો તો વિટામિન કે મિનરલનો ઓવર ડોઝ થવાની પૂરેપુરી શક્યતા છે.
આટલી વાત કર્યા પછી વિટામિન અને મિનરલની વાત કરીએ જેથી ખબર પડે કે કયા વિટામિન અને મિનરલ શરીર માટે કેટલા જરૃરી છે અને તે કેટલા પ્રમાણમાં લેવા જોઈએ, શામાથી મળે અને ના લઇએ તો શું થાય તેની વિગતવાર જાણકારી લઈએ.
પહેલા વિટામિનની વાત કરીએ :
વિટામિન એટલે શું ?
માનવ શરીરના સંચાલનમાં મદદ કરનારા અલ્પ પ્રમાણમાં લેવાતા શરીર માટે ખૂબ જરૃરી ઓર્ગેનિક પદાર્થો વિટામિન તરીકે ઓળખાય છે. રોજ વિટામિન બહારથી લેવા જોઈએ કારણ શરીર તે બનાવી શકતું નથી. આ વિટામિન બજારમાં મળતી ગોળીઓમાંથી મેળવો કે તમારા ખોરાકમાંથી પણ લેવા જરૃરી છે.
વિટામિનની ત્રણ ખાસિયત છે ૧. દરેક ખોરાકમાં ખૂબ થોડા પ્રમાણમાં જુદી જુદી જાતના વિટામિન હોય છે. ૨. માનવ શરીરની વૃદ્ધિ, પ્રજનન અને એવા અનેક કાર્યો માટે વિટામિનની ખૂબ જરૃરત છે. ૩. જો તમારા ખોરાકમાં યોગ્ય પ્રમાણમાં વિટામિન ના હોય તો તેની અસરથી તમારા શરીરમાં કોઇપણ પ્રકારની ખામી થશે. વિટામિન બે રીતે ઓળખાય છે. પાણીમાં ઓગળે તેને ‘વોટર સોલ્યુબલ’ અને જે ચરબીમાં ઓગળે તેને ‘ફેટ સોલ્યુબલ’ વિટામિન કહે છે.
વિટામિન અને તેના પ્રકારો એન્ઝાંઇમ સાથે જોડાઇને ‘કોએન્ઝાંઇમ’ બનાવે છે. દા.ત. વિટામિન બી-૨ અને વિટામિન બી-૩ ‘એનેડી’ અને ‘એફેડી’ નામના ‘કોએન્ઝાંઇમ’ બનાવે છે.
એ. વોટર સોલ્યુબલ વિટામિનના પ્રકારો :
૧. વિટામિન બી-૧ (થાયામિન) :
શામાંથી મળે :
સૂર્યમુખીના બી, પાલખની ભાજી, લેટુસ, મશરૃમ, અડદ, વાલ, તુવેર, વટાણા, રીંગણ, ટામેટાં, છડયા વગરના ઘઉં, સોયાબીન અને ટુના નામની માછલીમાંથી મળે.
જો ખોરાકમાં વિટામિન બી-૧ની ખામી હોય તો :
૧. પગમાં બળતરા થાય (બર્નિંગ ફિટ) ૨. હાથ અને પગમાં નબળાઇ લાગે. ૩. હૃદયના ધબકારા વધે. ૪. સોજા આવે. ૫. ભૂખ ઓછી લાગે. ૬. થાક લાગે. ૭. ઊબકા, ઉલ્ટી જેવા પેટના પ્રોબ્લેમ થાય.
૨. વિટામિન બી-૨ (રીબોફ્લેવિન)
શામાંથી મળે :
બદામ, સોયાબીન અને સોયાબીનનું પનીર, મશરૃમ, પાલખની ભાજી, યોગર્ટ (મસ્કો), છડયા વગરના ઘઉં મેકેરલ નામની માછલી, ઇંડા અને લિવર
ખોરાકમાં વિટામિન-બી-૨ની ખામી હોય તો
મોંના ખૂણા અને હોઠ પર ચીરા પડે, ચામડી ઉપર ખંજવાળ આવે, આંખો આવે, અજવાળામાં ઓછું દેખાય, ચિંતા થાય, ભૂખ ના લાગે, થાક લાગે.
૩. વિટામિન બી-૩ (નાયાસીન) :
શામાંથી મળે :
મશરૃમ, મગફળી, લાલ ચોખા, મકાઇ, લીલા પાંદડાવાળી ભાજી, બટાકા, શક્કરીયા, તુવેર, બાર્લી ગાજર, બદામ, કાકડી, પિચ, ચિકન, ટુના અને સાલમન માછલી.
ખોરાકમાં વિટામિન બી-૩ની ખામી હોય તો – ચામડીના રોગ (ખંજવાળ), ઝાડા થઈ જાય, પેટની ગરબડ અને યાદશક્તિના પ્રોબ્લેમ થાય.
૪. વિટામિન બી-૫ (પેન્ટોંથેનિક એસિડ) :
શામાંથી મળે :-
બ્રોકોલિ, તુવેર, વટાણા, છડયા વગરના ઘઉં, શક્કરીયા, મશરૃમ, સૂર્યમુખીના બી, ઇંડા, લીલા પાંદડા વાળી ભાજી, કોલી ફલાવર, સ્ટોબેરી.
ખોરાકમાં વિટામિન બી-૫ની ખામી હોય તો :
જો વિટામિન બી-૫ની ખામી હોય તો પગમાં નબળાઈ લાગે
૫. વિટામિન બી-૬ (પાઇરીડોકસિન):
શામાં થી મળે :
છડયા વગરના ઘઉં, લાલ ચોખા, સૂર્યમુખીના બી, બટાકા, કેળાં, પાલખની ભાજી, ટામેટાં, અખરટ, પિનટ બટર, મરી, ટુના અને સાલમાન માછલી, ચિકન.
ખોરાકમાં વિટામિન બી-૬ની ખામી હોય તો :
મોંમાં અને હોજરીમાં ચાંદા પડે, જ્ઞાાનતંતુના પ્રોબ્લેમ, ઊંઘ ના આવે, મગજ સુન થઈ જાય, ગભરામણ થાય, લોહી ઓછું થઈ જાય (એનેમિયા) સ્નાયુ નબળા પડી જાય.
૬. વિટામિન બી-૯ (ફોલિક એસિડ)
શામાંથી મળે :
લીલા પાંદડાવાળી ભાજી, બ્રોકોલી, લીંબુ, નારંગી, પાલકની ભાજી, આખું (છડયા વગરનું) અનાજ, બેકડ બીન્સ, લીલા વટાણા, મગફળી, લેટુસ, ટામેટાંનો રસ, કેળા, પપૈયાં અને મીટમાંથી મળે.
ખોરાકમાં વિટામિન બી-૯ની ખામી હોય તો :=
એનીમિયા, લોહીમાં સફેદ કણ ઓછા થઈ જવા, વજન ઓછું થાય, નબળાઈ લાગે, જીભ પર અને મોંમાં ચાંદા પડે, ઝાડા થઈ જાય, ગર્ભવતી સ્ત્રીને કસુવાવડ થાય અતવા ઓછા વજનવાળું બાળક જન્મે.
૭. વિટામિન-બી-૧૨ (કોબાલોમીન)
શામાંથી મળે :
આ વિટામિન બેકટેરીઅલ ફર્મેંટેશનથી ઉત્પન્ન થાય છે માટે કોઇ પણ વેજિટેરિયન ખોરાકમાં ના મળે. નોનવેજીટેરિયન ખોરાક લીવર, સાલમન ટુના, નામની માછલીમાં, ઇંડામાં અને દવાની દુકાને સિન્થેટીક ફોર્મમાં સપ્લીમેંટ તરીકે મળે છે.
ખોરાકમાં વિટામિન બી-૧૨ની ખામી હોય તો :
જ્ઞાાનતંતુના પ્રોબ્લેમ અને પરનીશીયસ એનીમિયા થાય.
૮. વિટામિન એચ (બાયોટીન)
શામાંથી મળે :
સૂકો મેવો (બદામ, પિસ્તા, અખરોટ, કાજુ), આખું (છડયા વગરનું) અનાજ, બ્રેડ, રાસબરી, કોલી ફલાવર, ગાજર, પપૈયું, કેળા, સાલમન માછલી અને ઇંડા.
ખોરાકમાં વિટામિન એચની ખામી હોય તો :
મોટેભાગે કોઇ પ્રોબ્લેમ થતાં નથી.
૯. વિટામિન સી (એસ્કોરબીક એસિડ):
શામાંથી મળે :
જામફળ, મરી, કિવી, નારંગી, આમળા, સ્ટ્રોબેરી, ટેટી, પપૈયુ, શક્કરીયા, પાઇનેપલ, લીંબુ, કોલી ફલાવર.
ખોરાકમાં વિટામિન સી-ની ખામી હોય તો :
અવાળા ફૂલી જાય અને લોહી પડે, સુસ્તી લાગે, દાંતમાં ખાડા (કેવિટી) પડે, ચામડી આંખો અને વાળ સુકાઈ જાય, વાળ ઓછા થઈ જાય, શરીરના બધા સાધામાં દુખાવો થાય. શરીરમાં સોજા આવે, એનીમિયા (લોહી ઓછું થઈ જાય), ઇજા થઈ હોય કે ઘા પડયો હોય તો જલ્દી રુઝાય નહીં, હાડકાં જલ્દી તૂટી જાય.
બી. ફેટ સોલ્યુબલ વિટામિનના પ્રકારો:
૧. વિટામિન એ (રેટીનોઇડસ) :
શામાંથી મળે :
બધાજ પીળા ખોરાકમાં લઈ શકાય તેવા પદાર્થો : ગાજર, પપૈયુ, શક્કરીયા, ટેટી, નારંગી, લાલ કોબી, કોલી ફલાવર, પિચ, બિફ, ઇંડા, લીલા પાંદડાવાળી ભાજી, પીળી હળદર.
ખોરાકમાં વિટામિન એ ની ખામી હોય તો :
આંખોના પ્રોબ્લેમ, સાંજે ઓછું દેખાય, ચામડી સુકાઇ જાય, થાક લાગે, ઊબકા આવે, આંખે અંધારા આવે, ભૂખ ના લાગે.
૨. વિટામિન ડી (કેલ્સિફેરોલ) :
શામાંથી મળે :
સૂર્યનો પ્રકાશ, ફોર્ટિફાઇડ (જેમાં વિટામિન ડી નાખેલું હોય), ફૂડ, મશરૃમ, સાલમન મેકેરલ, સારડીન અને ટુના નામની માછલીઓ અને ઈંડા.
ખોરાકમાં વિટામિન ડીની ખામી હોય તો :
૩. વિટામિન ઇ (ટોકોફેરોલ) :
શામાંથી મળે :
લીલા પાંદડા વાળી ભાજી, બદામ, સૂર્યમુખીના બી, ઓલિવ, જાંબુ બધા પ્રકારનો સુકો મેવો અને બધા પ્રકારના બી, ટામેટાં અને એવોકેડો ફ્રૂટ
ખોરાકમાં વિટામિન ઇ ની ખામી હોય તો :
આ વિટામિન ખોરાક બિલકુલ ના લેવાતો હોય ત્યારે થાય છે.
૪. વિટામિન કે :
શામાંથી મળે : બ્રોકોલી, લીલા પાંદડા વાળી ભાજી, શિંગોડા, એસ્પારેગસ, લીલી શિંગો, લીલા વટાણા, ગાજર. મિનરલ્સ મળે  Courtasy મુકુંદ મહેતા

 

Covid Medical kit+મહાન અભિનેત્રી નરગિસ દત્ત

Covid Medical kit Required at home:

1. Paracetamol

2. Betadine for mouthwash and gargle

3. Vitamin C and D3

5. B complex

6. Vapour+ capsules for steam

7. Oximeter

8. Oxygen cylinder (for emergency only)

9. arogya Setu app

10.Breathing Exercises

Covid Three stages:

1. Covid only in nose – recovery  time is half a day. (Steam inhaling), vitamin C. Usually no fever. Asymptomatic.

2. Covid in throat – sore throat, recovery time 1 day (hot water gargle, warm water to drink, if temp then paracetamol. Vitamin C, Bcomplex. If severe than antibiotic.

3. Covid in lungs- coughing and breathlessness 4 to 5 days. (Vitamin C, B complex, hot water gargle, oximeter, paracetamol, cylinder if severe, lot of liquid required, deep breathing exercise.

Stage when to approach hospital:

Monitor the oxygen level. If it goes near 43 (normal 98-100) then you need oxygen cylinder. If available at home, then no hospital else admit.

*Stay healthy, Stay Safe!*

 Please fwd to your contacts in India. You never know who it may help.

Tata Group has started good initiative, they are providing free doctors consultation online through chats. This facility is started for you so that you need not to go out for doctors and you will be safe at home.

Below is the link, I reqest everyone to take benefit of this facility.

https://www.tatahealth.com/online-doctor-consultation/general-physician

[02/07, 15:20] +91 74069 28123: Advice from inside isolation hospitals, we can do at home

 Medicines that are taken in isolation hospitals

 1. Vitamin C-1000

 2. Vitamin E (E)

 3. From (10 to 11) hours, sitting in the sunshine for 15-20 minutes.

 4. Egg meal once ..

 5. We take a rest / sleep a minimum of 7-8 hours

 6. We drink 1.5 liters of water daily

 7. All meals should be warm (not cold).

 And that’s all we do in the hospital to strengthen the immune system

 Note that the pH of coronavirus varies from 5.5 to 8.5

 Therefore, all we have to do to eliminate the virus is to consume more alkaline foods above the acidity level of the virus.

 Such as :

 Bananas

 Green lemon – 9.9 pH

 Yellow Lemon – 8.2 pH

 Avocado – 15.6 pH

 * Garlic – 13.2 pH

 * Mango – 8.7 pH

 * Tangerine – 8.5 pH

 * Pineapple – 12.7 pH

 * Watercress – 22.7 pH

 * Oranges – 9.2 pH

 How to know that you are infected with corona virus?

 1. Itchy throat

 2. Dry throat

 3. Dry cough

 4. High temperature

 5. Shortness of breath

 6. Loss of smell ….

 And lemon with warm water eliminates the virus at the beginning before reaching the lungs …

 Do not keep this information to yourself. Provide it to all your family and friends. equired at home:

1. Paracetamol

2. Betadine for mouthwash and gargle

3. Vitamin C and D3

5. B complex

6. Vapour+ capsules for steam

7. Oximeter

8. Oxygen cylinder (for emergency only)

9. arogya Setu app

10.Breathing Exercises

Covid Three stages:

1. Covid only in nose – recovery  time is half a day. (Steam inhaling), vitamin C. Usually no fever. Asymptomatic.

2. Covid in throat – sore throat, recovery time 1 day (hot water gargle, warm water to drink, if temp then paracetamol. Vitamin C, Bcomplex. If severe than antibiotic.

3. Covid in lungs- coughing and breathlessness 4 to 5 days. (Vitamin C, B complex, hot water gargle, oximeter, paracetamol, cylinder if severe, lot of liquid required, deep breathing exercise.

Stage when to approach hospital:

Monitor the oxygen level. If it goes near 43 (normal 98-100) then you need oxygen cylinder. If available at home, then no hospital else admit.

*Stay healthy, Stay Safe!*

 Please fwd to your contacts in India. You never know who it may help.

Tata Group has started good initiative, they are providing free doctors consultation online through chats. This facility is started for you so that you need not to go out for doctors and you will be safe at home.

Below is the link, I reqest everyone to take benefit of this facility.

https://www.tatahealth.com/online-doctor-consultation/general-physician

[02/07, 15:20] +91 74069 28123: Advice from inside isolation hospitals, we can do at home

 Medicines that are taken in isolation hospitals

 1. Vitamin C-1000

 2. Vitamin E (E)

 3. From (10 to 11) hours, sitting in the sunshine for 15-20 minutes.

 4. Egg meal once ..

 5. We take a rest / sleep a minimum of 7-8 hours

 6. We drink 1.5 liters of water daily

 7. All meals should be warm (not cold).

 And that’s all we do in the hospital to strengthen the immune system

 Note that the pH of coronavirus varies from 5.5 to 8.5

 Therefore, all we have to do to eliminate the virus is to consume more alkaline foods above the acidity level of the virus.

---

મહાન અભિનેત્રી નરગિસ દત્ત

દેશની શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીઓને યાદ કરાય ત્યારે જેમને અચૂક યાદ કરવા પડે એવાં નરગિસ દત્તને આ જગત છોડી ગયાને ૩૯ વર્ષ થયાં. ૩ મે, ૧૯૮૧ના રોજ તેમનું કેન્સરને કારણે માત્ર ૫૧ વર્ષની વયે નિધન થયું હતું. નરગિસને તેમની ‘મધર ઇન્ડિયા’ની ભૂમિકા માટે હંમેશા યાદ કરાશે. જે ફિલ્મ ઓસ્કાર એવોર્ડ માટે ભારત તરફથી મોકલાઈ હતી. એ રાધાની ભૂમિકા માટે તેમને ફિલ્મફેરનો શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીનો એવોર્ડ મળ્યો હતો. તેમને સરકારે પદ્મશ્રીના ઈલકાબથી નવાજ્યા હતાં અને તેમના નિધન બાદ તેમની સ્મૃતિમાં દેશના નેશનલ એવોર્ડમાં કોમી એકતાનો સંદેશ દેતી ફિલ્મના એવોર્ડને ‘નરગિસ દત્ત એવોર્ડ’નું નામ અપાયું છે.

કોલકાતામાં ૧ જૂન, ૧૯૨૯ના રોજ નરગિસનો ફાતિમા રશીદ રૂપે જન્મ થયો હતો. પિતા અબ્દુલ રશીદ ઉર્ફે મોહન બાબુ મૂળ રાવળપીંડીના ધનવાન પંજાબી હિંદુ મોહયાલ ત્યાગી હતાં. જેમણે ઇસ્લામ અંગીકાર કર્યો હતો. માતા જદ્દન બાઈ હિન્દુસ્તાની શાસ્ત્રીય સંગીતના ગાયિકા હતાં. ભારતીય સિનેમાના આરંભ કાળના તેઓ ગાયિકા હતાં. નરગિસના મામાના દીકરા અનવર હુસૈન પણ અભિનેતા હતાં. બેબી નરગિસે છેક ૧૯૩૫માં ‘તલાશ-એ-હક’ ફિલ્મમાં છ વર્ષની ઉમરે બાળ કલાકાર રૂપે અભિનય યાત્રાની શરૂઆત કરી હતી. ‘તમન્ના’ (૧૯૪૨)થી તેઓ નાયિકા રૂપે દેખાયા. ચાલીસથી સાંઠના દાયકા સુધી તેઓ ટોચના અભિનેત્રી બની રહ્યાં. તેમની ફિલ્મો વ્યવસાયિક રીતે પણ સફળ થતી અને તેમના અભિનયની હંમેશા સરાહના થતી. તેમને સૌથી વધુ સફળતા સાથી કલાકાર રાજ કપૂર સાથે મળી હતી. રાજ-નરગિસની જોડી આજે પણ ટોચની રોમાન્ટિક પેર રૂપે યાદ કરાય છે.

૧૯૫૮માં જયારે ‘મધર ઇન્ડિયા’ની સફળતાની ટોચ પર હતાં ત્યારે નરગિસે તેમના સાથી કલાકાર સુનીલ દત્ત સાથે લગ્ન કરીને ફિલ્મમાં કામ કરવાનું બંધ કર્યું હતું. જોકે ૧૯૬૭માં ‘રાત ઔર દિન’ ફિલ્મમાં તેમણે અભિનય કર્યો અને શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીનો નેશનલ એવોર્ડ મેળવ્યો હતો. તેમને સંજય, નમ્રતા અને પ્રિયા નામે સંતાનો છે. પતિ સુનીલ દત્ત કોંગ્રેસની સીટ પર મુંબઈમાંથી વારંવાર સાંસદ રૂપે ચૂંટાયા હતા અને તેમના નિધન બાદ દીકરી પ્રિયા દત્ત પણ સાંસદ બન્યાં હતાં. સંજય દત્ત હિન્દી ફિલ્મોના ટોચના અભિનેતા બની રહ્યાં છે, નમ્રતાના લગ્ન અભિનેતા રાજેન્દ્ર કુમારના અભિનેતા દીકરા કુમાર ગૌરવ સાથે થયાં છે. પતિ સુનીલ દત્ત સાથે નરગિસે ‘અજંતા આર્ટસ કલ્ચરલ ગ્રુપ’ બનાવ્યું હતું, જેના દ્વારા તેઓ ત્યારના મોટા અભિનેતાઓ અને ગાયકોને લઇને દેશની સરહદે કાર્યક્રમો કરતાં. સિત્તેરના દાયકાના આરંભમાં નરગિસ ‘સ્પાસ્ટિક સોસાયટી ઓફ ઇન્ડિયા’ના પહેલાં સભ્ય બન્યાં હતાં. તેમણે પતિ સાથે જે રીતે સેવા કાર્યો કર્યા તેને કારણે નરગિસ સામાજિક કાર્યકર રૂપે બહાર આવ્યાં. ૧૯૮૦માં તેમનું નામાંકન રાજ્ય સભાના સભ્ય રૂપે પણ થયું.

૧૯૪૩માં ૧૪ વર્ષના નરગિસ ‘તકદીર’માં મોતીલાલ સામે અભિનય કરતાં મશહૂર થયાં હતાં. નરગિસને તેમની જે ફિલ્મો માટે યાદ કરાશે તેમાં ‘અંદાઝ’, ‘બરસાત’, ‘આવારા’, ‘દિદાર’, ‘શ્રી ૪૨૦’, ‘ચોરી ચોરી’ કે ‘અદાલત’નો સમાવેશ થાય છે. ‘મધર ઇન્ડિયા’માં તેમનો શ્રેષ્ઠ અભિનય હતો. તો ‘રાત ઔર દિન’ પણ યાદગાર હતી. નરગિસને તેમની વિવિધતા, સ્ટાઈલ, ગ્રેસ અને સ્ક્રીન પ્રેઝન્સ માટે યાદ કરાશે. તેઓ ભારતીય મધ્યમવર્ગની નારીનું પ્રતીક બનીને પડદે આવતાં.

પેનક્રિયાટિક કેન્સરને કારણે ૩ મે, ૧૯૮૧ના રોજ નરગિસનું નિધન થયું. ન્યુ યોર્કના મેમોરીયલ સલોન-કેટેરિંગ કેન્સર સેન્ટરમાં સારવાર બાદ નરગિસને મુંબઈ લવાયા હતાં, જ્યાં ફરી તબિયત બગડતા તેમને બ્રીચ કેન્ડી હોસ્પિટલમાં દાખલ કરાયા હતાં, જ્યાં તેમણે છેલ્લા શ્વાસ લીધાં હતાં. તેના થોડા જ દિવસો પછી તેમના દીકરા સંજય દત્તની પહેલી ફિલ્મ ‘રોકી’ રજૂ થઇ હતી. દીકરાને રૂપેરી પડદે ચમકતો જોવાની તેમની ઈચ્છા અધૂરી રહી હતી. ૭ મે ના રોજ યોજાયેલા ‘રોકી’ના પ્રીમિયરમાં નરગિસ માટે એક બેઠક ખાલી રખાઈ હતી. તેમની યાદમાં મુંબઈના પરા બાન્દ્રામાં ‘નરગિસ દત્ત રોડ’ છે.

નરગિસના યાદગાર ગીતો: ઉઠાયે જા ઉનકે સિતમ, કોઈ મેરે દિલ મેં – અંદાઝ, કાહે કોયલ શોર મચાયે રે – આગ, મુઝે કિસી સે પ્યાર હો ગયા, છોડ ગયે બાલમ – બરસાત, જબ સે બલમ ઘર આયે, તેરે બિના આગ યે ચાંદની, ઘર આયા મેરા પરદેસી – આવારા, આજા રે અબ મેરા દિલ, રાજા કી આયેગી બહાર, યે શામ કી તન્હાઈયાં – આહ, દેખ લિયા મૈને, ચમનમેં રહકર વીરાના, બચપન કે દિન ભુલા ન દેના – દીદાર, પ્યાર હુઆ ઈકરાર હુઆ હૈ – શ્રી ૪૨૦, આજા સનમ મધુર ચાંદની મેં, યે રાત ભીગી ભીગી, પંછી બનું ઉડતી ફીરું – ચોરી ચોરી, જાગો મોહન પ્યારે – જાગતે રહો, જાના થા હમ સે દૂર, ઉનકો યે શિકાયત હૈ – અદાલત, દુનિયા મેં હમ આયે હૈ તો, નગરી નગરી દ્વારે દ્વારે – મધર ઇન્ડિયા, રાત ઔર દિન દિયા જલે, આવારા અય્ મેરે દિલ – રાત ઔર દિન.

‘મે માસના સિતારા – નરેશ કાપડીઆ’

હોક્સ:/પરેશ વ્યાસ

હોક્સ:Paresh wrote: “Hoax is the favorite word of Donald Trump. He spoke or tweeted the word 345 times in the year 2019

છલ છલોછલ જૂઠના વરસાદનું મૃગજળ કરે,

સત્યને મારી મરોડી છળ કરે. -યામિની વ્યાસ

‘ગોદી મીડિયા’ શબ્દ આપણે જાણીએ છીએ. એ એવા કોઈ પણ સમાચાર માધ્યમો માટે છે, જે ‘સમ આચાર’ રાખતા નથી. તેઓ કોઈ એક રાજકીય પક્ષ, મોટે ભાગે શાસનમાં હોય એવા પક્ષને વફાદાર હોય છે. એના ખોળો ખૂંદતા હોય છે. નિષ્પક્ષ ખબર એટલે શું?- એની ખબર એમને હોતી નથી. સામાન્ય લોકોનાં બ્રેઇન વોશ કરીને, એને સૂકવીને, પછી ઇસ્ત્રી કરીને તેઓ લોકોને પરત સુપ્રત કરે છે. ક્યારેક ક્યારેક તો લોક-દિમાગનું ડ્રાય-ક્લીન કરવાની ચેષ્ટા કરે છે! પછી તો શું સાચું? કેટલું સાચું?- એ લોકોને સમજાતું નથી. ગોદી મીડિયા સામે જે નિરંતર ગોકીરો કરે છે એ મીડિયા ખુદ પણ ગોદી મીડિયા હોઈ શકે છે. માત્ર ગોદ જ અહીં જુદી છે. કોઈ વિરોધ પક્ષ કે કોઈ સમૂહ (દા.ત. ટૂકડે ટૂકડે ગેંગ)નાં એજન્ડાને લઈને જ તેઓ સતત વાતો કરે, હોબાળો મચાવે. કમળો થયો હોય અને પીળું જ દેખાય- એવો ઘાટ અહીં છે. ના, ભાજપનાં ચૂંટણી ચિહ્ન કમળ સાથે આ રૂઢિપ્રયોગને કોઈ નિસ્બત નથી. તમે કહેશો કે હું એનડીટીવી કે રીપબ્લિક ટીવીની વાત કરી રહ્યો છું. અથવા તો રવિશ કુમાર કે અર્નબ ગોસ્વામીની વાતો કરવાનો છું. પણ ના, આજે આ વાત યુનાઈટેડ સ્ટેટ્સ ઓફ અમેરિકાની છે, જ્યાં (પણ આપણી જેમ જ) મીડિયાનું સ્ટેટસ યુનાઈટેડ નથી. એક ફોક્સ ટીવી છે, જે ટ્રમ્પનાં ગુણગાન ગાય છે. જ્યારે બીજી તરફ સીએનએન છે, જેનો એજન્ડા ટ્રમ્પનો વિરોધ છે. તાજા સમાચાર છે કે સીએનએનનાં એન્કર પત્રકાર બ્રિયાન સ્ટેલ્ટરે પુસ્તક લખ્યું છે, જેનું શીર્ષક છે: ‘હોક્સ: ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ, ફોક્સ ન્યૂઝ એન્ડ ધ ડેન્જરસ ડીસ્ટોર્શન ઓફ ટ્રુથ.’ અમેરિકાનાં પ્રેસિડન્ટ, એક ટીવી ન્યૂઝ ચેનલ અને સત્યની ભયાનક વિકૃતિ- એવો ગુજરાતી અર્થ થાય. આજે હોક્સ (Hoax) શબ્દની વાત કરવી છે. ગુજરાતી લેક્સિકોન અનુસાર એનો અર્થ થાય છે: મજાકમાં છેતરવું, બનાવવું મજાક(માં કરેલી છેતરપિંડી). શબ્દકોશનો અર્થ વાંચીએ તો એવું લાગે કે હોક્સ કોઈ એક જોકની વાત છે, પણ એવું નથી. હોક્સનો અર્થ છે ગંભીર છેતરપીંડી. હોક્સ ન્યૂઝ એટલે લોકોને સમૂચાં ગુમરાહ કરતા સમાચાર. ખોટા અને/અથવા ઉપજાવી કાઢેલા સમાચાર એ હોક્સ ન્યૂઝ છે. આ અજાણતામાં થયેલી ભૂલ નથી. આ બનાવટી સત્ય છે. આ તરકટી સત્ય છે. આ લખવામાં કે અવલોકન કરવામાં રહી ગયેલી ભૂલ નથી. આ અફવા કે માન્યતાની ય વાત નથી. આ લોકવાયકાની વાત નથી. આ એપ્રિલ ફૂલની વાત પણ નથી. આ નકરી અને નફ્ફટ છેતરપીંડી છે. જો કોઈ વ્યક્તિ મસ્તી મજાકનાં અર્થમાં હોક્સ શબ્દનો ઉપયોગ કરે તો હવે એ વ્યાજબી નથી. ગુજરાતી લેક્સિકોને પણ હવે એનાં અર્થમાં યોગ્ય ઉમરેણ કરવું જ રહ્યું. હોક્સ શબ્દનાં મૂળમાં શબ્દ છે: હોકસ-પોકસ (Hocus-Pocus). સત્તરમી સદીમાં જાદૂગર માટે આ શબ્દ વપરાવો શરૂ થયો કારણ કે જાદૂગર પોતાનો જાદૂ, આમ તો એમની છેતરવાની, સંમોહિત કરી દેવાની કલા દર્શાવવાની શરૂઆત કરે ત્યારે બોલે… હોકસ પોકસ ટેન્ટસ ટેબન્ટસ.. આપણાં મહાન જાદૂગર કે. લાલ બોલતા’તા ‘ગીલી ગીલી ગીલી છૂ….’ એવી જ કોઈ વાત. હોકસ-પોકસનો ‘હોકસ’ શબ્દ લેટિન શબ્દો ‘હિકસ એ ડોક્ટસ’ (આ છે જ્ઞાની પુરુષ) પરથી આવ્યો હોય, એવું પણ મનાય છે. પછી તો હોકસ શબ્દનો અક્ષર ‘ક’ ખોડો થઈ ગયો અને ‘સ’ સાથે જોડાઈ ગયો. ઇંગ્લિશમાં ‘સી’ ની જગ્યાએ ‘એક્સ’ લખાયું અને એમ આખો શબ્દ બન્યો હોક્સ. હોક્સ એ પ્રેસિડન્ટ ટ્રમ્પનો પ્રિય શબ્દ છે. ન્યૂયોર્ક ટાઈમ્સ લખે છે પોતાના પ્રેસિડન્ટ તરીકે કાર્યકાળનાં પ્રથમ વર્ષ ૨૦૧૭માં તેઓ ‘હોક્સ!’ શબ્દ ૧૮ વાર, ૨૦૧૮માં ૬૩ વાર અને ૨૦૧૯માં ૩૪૫ વાર બોલ્યા કે ટ્વીટયા હતા. દા.ત. ગ્લોબલ વોર્મિંગનો હોબાળો એક હોક્સ છે. હોક્સ એ બળૂકો શબ્દ છે, જ્યારે તમે રોષ પ્રગટ કરતાં હો, ગુસ્સામાં હો તો એ ભાવ પ્રગટ કરી આપે છે. કોઈ ટીવી ન્યૂઝ ચેનલનાં સમાચારને ‘હોક્સ’ કહેવું એટલે તમે કાયદાનું ઉલ્લંઘન કરી રહ્યા છો, દેશ વિરોધી કૃત્ય કરી રહ્યા છો એવો આરોપ એમાં શામેલ હોય છે. બ્રિયાન સ્ટેલ્ટરનાં પુસ્તક ‘હોક્સ’માં ન્યૂઝ ચેનલ ફોક્સ ટીવીની કોવિડ-૧૯ની ગંભીરતાને છાવરવાનાં પ્રયાસો વિષે પણ લખાયું છે. ફોક્સ ન્યૂઝનાં એન્કર સીન હેનિટી એમનાં ટોક શૉમાં કહેતા કે બીજી ન્યૂઝ ચેનલ્સ કોવિડ-૧૯નો વધારે પડતો હાઉ ફેલાવી રહ્યા છે. આમ કહીને ફોક્સ ટીવી ટ્રમ્પનો આડકતરો બચાવ કરી રહ્યા હતા. કહે છે કે જાન્યુઆરી, ફેબ્રુઆરીમાં કોવિડ-૧૯ મહામારી વિષે અમેરિકા ગંભીર નહોતું. ફેબ્રુયારીમાં તો અમદાવાદમાં ‘નમસ્તે ટ્રમ્પ’ કાર્યક્રમ પણ યોજાયો હતો. ટ્રમ્પ અને સીન હેનિટી બંનેએ એક એક વાર કહ્યું હતું કે વિરોધ પક્ષ કોવિડ-૧૯ બાબતે ‘હોક્સ’ ફેલાવી રહ્યા છે. મતલબ કે બીમારી એટલી બધી ગંભીર નથી. અને હવે ગયા અઠવાડિયે સમાચાર આવ્યા કે ફ્લોરિડાનો ટેક્સી ડ્રાઈવર જે એમ માનતો હતો કે આ મહામારી એક હોક્સ છે, એની પત્ની કોવિડ-૧૯ વાઇરસથી મૃત્યુ પામી. હોક્સ એ નેગેટિવ શબ્દ છે. એમાં નકારનો રણકાર છે. ટીકા છે. આક્ષેપ છે. લોકોને ગેરમાર્ગે દોરવાની સાઝિસનો નિર્દેશ છે. હોક્સ રમૂજ નથી. મજાકમાં કોઈને ઉલ્લુ બનાવવાની વાત નથી. આ આખી માનવ જાતનાં મગજને કોતરીને પોતાનો ઉલ્લુ સીધો કરવાની વાત છે. હિંદીમાં ‘ઉલ્લુ સીધા કરના’ યાને અપના હિત સાધના. અમેરિકામાં ચૂંટણી છે એટલે ઘણાં રાજકીય પુસ્તકો છપાશે. થોડું સત્ય, થોડો હોબાળો, થોડું તથ્ય, થોડો સરવાળો. સાલું જબરું હોક્સ છે, નહીં?

 

શબ્દ શેષ: “ટ્રુથ (સત્ય)ને પરિપૂર્ણ કરવા હોક્સ (છળ) જરૂરી છે.” –ઇન્ડોનેશિયન રાઇટર અને ઇકોનોમિસ્ટ ટોબા બીટા”.

મખમલી ગળાના ગાયક તલત મેહમૂદ

                              Papua: Beautiful and Exotic Birds of Paradise

                 Papua:  Beautiful and Exotic Birds of Paradise – YouTube 

 

 Papua: Beautiful and Exotic Birds of Paradise

મખમલી ગળાના ગાયક તલત મેહમૂદ

ભારતના બિનશાસ્ત્રીય ગાયક તરીકે જેમની ઘણી નામના છે એવા તલત મેહમૂદને ગુજરી ગયાને બાવીસ વર્ષ થયાં. ૯ મે, ૧૯૯૮ના રોજ મુંબઈમાં ૭૪ વર્ષની વયે તેમનું નિધન થયું હતું. આજે લોકડાઉનની ૪૪ મી સંગીત સંધ્યામાં ‘માય રેડિયો’ના નવ ગ્રુપ્સમાં સાંજે છથી આઠ કલાક દરમિયાન તલત મેહમૂદને ગીતો ગવાશે / સંભળાશે.

તલત જન્મજાત ખુબસુરત ગાયક હતા. તેમણે ફિલ્મી અને ગૈરફિલ્મી બંને પ્રકારનું ઉત્તમ ગાયન કર્મ કર્યું છે. ભલે તેઓ અભિનેતા તરીકે સફળ ન થયા પણ તેમની ગાયકીની ખુબસુરતી, ગ્રેસ અને ચાર્મ કાયમી છે. ૧૯૯૨માં તલતજીને પદ્મભૂષણના ઈલકાબથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. તલત સાહેબની ગાયકીની પોતાની કલાત્મક શૈલી હતી. તેમને કુદરતી ગાયન કૌશલ્ય મળ્યું હતું. તેઓ મખમલી ગળાના ગઝલ ગાયક હતા. તો તેમના ફિલ્મી ગીતો પણ રસાળ અને ઉત્તમ હતા. પોતાની લાંબી કરિયરમાં તલત સાહેબે ૮૦૦ જેટલાં ગીત-ગઝલો ગાયાં છે, જે ત્યારે હતાં એવાં જ આજે પણ લોકપ્રિય છે.

તલત સાહેબના ગીતો મોટે ભાગે રોમાન્ટિક અને દર્દના સુરમાં રહેતાં. આધુનિક ગઝલ ગાયકીને ઉપસાવવામાં તલત મહેમૂદનું મોટું પ્રદાન હતું. પચાસ અને સાંઠના દાયકામાં ભારતના સાહિત્ય અને કલાના ચાહકોની તેઓ પહેલી પસંદ બન્યા હતા.

તલતનો જન્મ લખનઉમાં મંઝૂર મેહમૂદને ત્યાં ૨૪ ફેબ્રુઆરી, ૧૯૨૪ના રોજ થયો હતો. બાળપણથી તેમની સંગીત પ્રીતિ દેખીતી હતી. તેઓ આખી રાત ચાલતા સંગીત જલસા માણતા અને ત્યારના મહાન શાસ્ત્રીય ગવૈયાઓને સાંભળતા. એવાં રૂઢિચુસ્ત મુસ્લિમ પરિવારમાંથી તલત આવતા હતા, જ્યાં ગાયન કલાને સ્થાન નહોતું. ‘ફિલ્મોમાં કામ કરવું હોય તો આ ઘરમાં નહીં રહેવાય’ એવું કહેવાયા બાદ પણ તેઓ ફિલ્મો પ્રત્યેના આકર્ષણ તરફ વળ્યા હતા. એકાદ દાયકા પછી તલતે જે સન્માન એકઠું કર્યું હતું, તેનાથી તેમના પરિવારે તેમનો પુન:સ્વીકાર કર્યો હતો.

હાલની ભાતખંડે મ્યુઝિક ઇન્સ્ટીટયુટ, ત્યારે મોરીસ કોલેજ ઓફ મ્યુઝિક, લખનઉ કહેવાતી. ત્યાં તલતે શાસ્ત્રીય સંગીત પ્રત્યે શરૂઆત કરી હતી. ૧૬ વર્ષની ઉમરે તલત સાહેબે દાગ, મીર કે જીગર જેવા શાયરોની ગઝલો આકાશવાણી પર ગાઈ હતી. તેમનો અવાજ અન્યોથી જુદો પડતો હતો. એચ.એમ.વી. કંપનીએ આ બાબત તરત ધ્યાન પર લઇને તેમની પહેલી ડિસ્ક ૧૯૪૧માં આપી, જેમાં તલતે ગાયું, ‘સબ દિન એક સમાન નહી થા, બન જાઉગા ક્યા સે ક્યા મૈ, ઇસકા તો કુછ ધ્યાન નહીં થા.’ હવે તેઓ લખનઉથી કોલકાતા સુધી લોકપ્રિય હતા. જ્યાં તેઓ ત્યારના જાણીતા ગઝલ ગાયકો ઉસ્તાદ બરકત અલી ખાન, કે.એલ. સાયગલ અને એમ.એ. રઉફ સાથે થયા. ૧૯૪૯માં તલત સાહેબ હિન્દી ફિલ્મોમાં ગાવા અને અભિનય કરવા મુંબઈ આવ્યા. તેમનું નામ થયું જ હતું, તરત ઓફરો મળી. અનીલ બિસ્વાસની ‘આરઝૂ’માં ‘અય્ દિલ મુઝે ઐસી જગહ લે ચલ જહાં કોઈ ન હો’થી તેઓ ખુબ જાણીતા થયા.

આધુનિક ઉપશાસ્ત્રીય અને બિનશાસ્ત્રીય ગઝલ ગાયકીના તેઓ આધાર બન્યા. એ માર્ગે આગળ જતાં મેંહદી હસન સાહેબ કે જગજીત સિંઘ આવવાના હતા. આ તેમનું ઘણું મોટું પ્રદાન હતું. તેમના નરમ અને રેશમી ગળાનો એક જાદૂ હતો. એ જાદૂ ફિલ્મી-ગૈરફિલ્મી દેશ-વિદેશના શ્રોતાઓ પર આજીવન વેરાતો રહ્યો. ભારતમાં ઉર્દૂ બોલી વાળા શ્રોતાઓ અને પાકિસ્તાનમાં પણ તેઓ ખુબ લોકપ્રિય રહ્યા અને છે. રફી અને મુકેશની જેમ તલતને સાંભળતો એક વિશેષ વર્ગ હંમેશા રહ્યો છે. પચાસના દાયકાએ આખા દેશમાં કોઈ ગાયકને સંભાળવા આતુર એવું સૌથી મોટું પ્રેક્ષકગણ તલત સાહેબે માણ્યું હતું. એક બહુ સારા ગાયક હોવા ઉપરાંત તલત સાહેબ ખુબ દેખાવડા હતા અને તેમને અભિનયમાં ખુબ રસ પણ હતો. તેથી તેઓ ડઝનથી વધુ જાણીતી અભિનેત્રીઓ સામે નાયક બનીને પડદા પર પણ દેખાયા. જેમાં નૂતન, માલા સિંહા કે સુરૈયા પણ હતા. જોકે પાછળથી તલતે અભિનયને બદલે માત્ર ગાયકી પર જ ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું. છતાં, તેમના અભિનયવાળી ફિલ્મો રૂપે, ‘આરામ’, ‘ઠોકર’, ‘એક ગાંવ કી કહાની’, ‘લાલ રુખ’ કે ‘સોને કી ચીડીયા’ યાદ કરી શકાય.

પછી સમય બદલાયો, ગીતોમાં ભાવના-લાગણીશીલતા ઘટી, પાશ્ચાત્ય સંગીત હાવી થવા માંડ્યું અને તલત મેહમૂદની સરખામણીમાં રફી કે મુકેશ વધુ ટક્યા. છતાં તલતે ત્યાર સુધી ગયેલાં ગીતો-ગઝલોને ફરી સંભાળવા પણ શ્રોતાઓ તૈયાર હતા. ૧૯૫૬માં તલત પૂર્વ આફ્રિકાની સંગીત સફરે ગયા એ ભારતીય ગાયકોની વિદેશમાં સંગીત યાત્રાની શરૂઆત હતી. તલત ત્યાર બાદ દુનિયાભરમાં ખીચોખીચ શ્રોતાઓ સામે ગાતા રહ્યા. અમેરિકા, યુ.કે., વેસ્ટ ઇન્ડીઝ તેમાં ખાસ હતાં. લંડનન રોયલ આલ્બર્ટ હોલ, અમેરિકાના મેડીસન સ્ક્વેર ગાર્ડન કે વેસ્ટ ઇન્ડીઝના જીન પીર કોમ્પ્લેક્સમાં તેમની કન્સર્ટસ યોજાઈ છે. ૧૯૯૧માં હોલેન્ડમાં પણ તેમણે સફળતા મેળવી હતી. દેશના તમામ સંગીત પ્રેમી શહેરોમાં તેઓ ગાતા રહ્યા. સુરતના ટેક્સટાઈલ માર્કેટ હોલમાં અને ગાંધી સ્મૃતિ ભવનમાં પણ તેમને ત્રણેક વાર સંભાળવાની તક મળી હતી.

તલતે કોલકાતાના બંગાળી ખ્રિસ્તી મહિલા લતિકા મલિક સાથે ૧૯૫૧માં લગ્ન કર્યા હતાં. તેમણે પણ ફિલ્મોમાં અભિનય કર્યો હતો અને તેઓ તલતના મોટા ચાહક હતાં. તેઓ પાછળથી લતિકા નસરીન રૂપે ઓળખાયા, તેમને ખાલીદ અને સબીના નામે બે સંતાનો હતાં. તલતનું સરળ વ્યક્તિત્વ સૌને ગમતું. દિલીપ કુમારે તેમને ‘પરફેક્ટ જેન્ટલમેન’ રૂપે વર્ણવ્યા હતા.

તલત મેહમૂદના જાણીતા ગીતો: હમસે આયા ન ગયા (દેખ કબીરા રોયા), જાયે તો જાયે કહાં (ટેક્સી ડ્રાઈવર), તસવીર બનાતા હું (બારાદરી), દિલ-એ-નાદા તુઝે હુઆ ક્યા હૈ (મિર્ઝા ગાલિબ), ઇતના ન મુજસે તું પ્યાર, આંસૂ સમજ કે ક્યુ મુઝે (છાયા), સિને મે સુલગતે હૈ અરમાન (તારાના), આહા રીમઝીમ કે યે પ્યારે પ્યારે ગીત (ઉસને કહા થા), શામ-એ-ગમ કી કસમ (ફૂટપાથ), જલતે હૈ જિસકે લીયે (સુજાતા), મેરી યાદ મે તુમ ન (મદહોશ), ફિર વોહી શામ વોહી ગમ (જહાંઆરા), અય્ મેરે દિલ કહીં (દાગ), ઝીંદગી દેને વાલે સુન (દિલ-એ-નાદાન), મૈ દિલ હું એક અરમાન ભરા (અનહોની), અંધે જહાં કે અંધે રાસ્તે (પતિતા), અશ્કોને જો પાયા હૈ (ચાંદી કી દીવાર), બેચૈન નઝર બેતાબ જીગર (યાસ્મીન), રાતને ક્યા ક્યા ખ્વાબ દિખાયે (એક ગાંવ કી કહાની), ચલ દિયા કારવાં (લૈલા મજનું), અય્ દિલ મુઝે ઐસી જગહ (આરઝૂ), મિલતે હી આંખે દિલ હુઆ, મેરા જીવન સાથી બિછડ ગયા (બાબુલ).

મે માસના સિતારા – નરેશ કાપડીઆ – પુસ્તકમાંથી સાભાર, શુભ સાહિત્ય, ગોપીપુરા, સુરત

માણો ગુજરાતી નાટકો

Enjoy. GUJARATI NATAK- 1)CHEL CHHABILA http://www.youtube.com/watch?v=qpUzWjuQPGI <http://www.youtube.com/watch?v=qpUzWjuQPGI> GUJARATI NATAK– 2) ALVIDA DARLING http://www.youtube.com/watch?v=F6IEUysd0x4 <http://www.youtube.com/watch?v=F6IEUysd0x4> GUJARATI NATAK — 3) ABHINAY SAMARAT http://www.youtube.com/watch?v=BBgCXWcGhMc <http://www.youtube.com/watch?v=BBgCXWcGhMc> GUJARATI NATAK — 4)AA CHE ADAMKHORE http://www.youtube.com/watch?v=am_92q1YoCA <http://www.youtube.com/watch?v=am_92q1YoCA> Ketki Dave & Dilip Rawal – 5)Mummy 20 Ni Dikri 40 Ni – Part 1 http://www.youtube.com/watch?v=oAub5SekGrk <http://www.youtube.com/watch?v=oAub5SekGrk> Ketki Dave & Dilip Rawal – 5) Mummy 20 Ni Dikri 40 Ni – Part 2 http://www.youtube.com/watch?v=W_WuYr3H2IE&NR=1 <http://www.youtube.com/watch?v=W_WuYr3H2IE&NR=1> Sachi Joshi & Mehul Buch in 6) Alpaviraam Part-1 http://www.youtube.com/watch?v=n6H85amotS4 <http://www.youtube.com/watch?v=n6H85amotS4> Sachi Joshi & Mehul Buch in 6) Alpaviraam Part-2 http://www.youtube.com/watch?v=xLvNHDiS6DE&NR=1 <http://www.youtube.com/watch?v=xLvNHDiS6DE&NR=1> Vipul Vithlani & Ami Trivedi – 7) Aankh Micholi Part-1 http://www.youtube.com/watch?v=CsKJUIfR8qI&NR=1 <http://www.youtube.com/watch?v=CsKJUIfR8qI&NR=1> Vipul Vithlani & Ami Trivedi – 7) Aankh Micholi Part-2 http://www.youtube.com/watch?v=lmv85blqrSU&NR=1 <http://www.youtube.com/watch?v=lmv85blqrSU&NR=1> Padmarani & Sanas Vyas – 8) Ba Ae Mari Boundary – Part 1 http://www.youtube.com/watch?v=Jzs0QjSALnI <http://www.youtube.com/watch?v=Jzs0QjSALnI> Padmarani & Sanas Vyas – 8) Ba Ae Mari Boundary Part 2 http://www.youtube.com/watch?v=TyLCDdaaHMg <http://www.youtube.com/watch?v=TyLCDdaaHMg> Padmarani & Sanas Vyas – 8) Ba Ae Mari Boundary – Part 3 http://www..youtube.com/watch?v=QSHTQT-dtIQ <http://www.youtube.com/watch?v=QSHTQT-dtIQ> Dilip Joshi & Dimple Shah – 9)Jalsa Karo Jayantilal – Part 1 http://www.youtube.com/watch?v=KudaQ0gOvLk&NR=1 <http://www.youtube.com/watch?v=KudaQ0gOvLk&NR=1> Dilip Joshi & Dimple Shah – 9) Jalsa Karo Jayantilal – Part 2 http://www.youtube.com/watch?v=YTp1KAtXTj8&NR=1 <http://www.youtube.com/watch?v=YTp1KAtXTj8&NR=1> 10) Aadhi Akshar Prem Na http://www.youtube.com/watch?v=1EtlUJK89yw&feature=SeriesPlayList&p=CCAE9ED34F8E0D3D <http://www.youtube.com/watch?v=1EtlUJK89yw&feature=SeriesPlayList&p=CCAE9ED34F8E0D3

વીજ્ઞાન’ અને ‘ઈશ્વર’+કમાલના કવિ – કૈફી આઝમી

‘નોવેલ કોરોના (COVID–19)’ વાયરસે આજે ફરીથી આપણને ‘વીજ્ઞાન’ અને ‘ઈશ્વર’ની બરાબર વચ્ચે ખડા કરી દીધા છે. આપણે વીજ્ઞાનના ખોળામાં બેસવું કે ઈશ્વરના ભરોસે રહેવું – એ વીશે તાર્કીક રીતે વીચારવા મજબુર કરે એવી પરીસ્થીતી આજે છે. એક વાત તો સ્વીકારવી જ પડશે કે સાધુ–સન્તો અને કહેવાતા મોટા મોટા ભક્તો પણ કોરોના વાયરસથી બચવા માટે ‘ડૉક્ટર’ નામના ભગવાનની પ્રાર્થના કરવા માટે ‘હૉસ્પીટલ’ નામના મન્દીરમાં જવાનું પસન્દ કરે છે. સોશીયલ મીડીયા પર હજારો મેસેજ ફરતા થઈ ગયા છે કે આપણે ધર્મસ્થાનોમાં ડોનેશન આપવાને બદલે હૉસ્પીટલમાં આપવાની જરુર છે. કોઈકે એમ પણ કહ્યું કે મન્દીરના ઝુમ્મર કરતાં હૉસ્પીટલનું વેન્ટીલેટર વધારે મહત્ત્વનું છે! પલાંઠી વાળીને મન્ત્રજાપ કરનાર મહંતો અને મૌલવીઓ કરતાં મૌનપણે દર્દીની સારવાર કરી રહેલાં નર્સ–ડૉક્ટરમાં સૌને ઈશ્વરનાનો સાક્ષાત્કાર થઈ રહ્યો છે. નર્સ કે ડોક્ટરમાં ઈશ્વરનો સાક્ષાત્કાર કરવા માટે આપણું આસ્તીક કે નાસ્તીક હોવું કશું જ અનીવાર્ય નથી… આપણું સમજણભર્યું માણસ હોવું જ ઈનફ છે.

ઈશ્વરની ભક્તી કરીશું તો જીવનમાં કોઈ સંકટ નહીં આવે એવા ઘેનમાં સદીઓથી આપણને રાખવામાં આવ્યા છે; પરન્તુ જ્યારે ખરેખર કોઈ વીકટ સંકટ આવે છે ત્યારે આપણને કાં તો સુરક્ષાબળના સૈનીકોની સહાય મળે છે અથવા પોલીસ કે નર્સ–ડૉકટર વગેરેની સહાય મળે છે. જીવનભર જેમની પ્રેરક વાણી સાંભળીને આપણે ધર્મઘેલા બની જઈએ છીએ અને લાખો–કરોડો રુપીયાનાં ડોનેશનો જેમના ચરણે ધરી દઈએ છીએ, તેઓ આપણા સંકટ વખતે ક્યારેય આપણી સાથે હોતા નથી. સુનામી આવે ત્યારે કોઈ સન્ત આપણને બચાવતા નથી, વાવાઝોડું ફુંકાય ત્યારે કોઈ વૈરાગી આપણી વારે આવતો નથી, ધરતીકમ્પ થાય ત્યારે કોઈ ધર્મગુરુ આપણને બચાવતો નથી, કુદરતી કષ્ટ આવે ત્યારે કોઈ કથાકાર આપણી સમ્ભાળ લેતો નથી. દુષ્કાળ આવે ત્યારે કોઈ વેશધારી ‘મહાત્મા’ આપણને મદદ કરતા નથી. ઈશ્વરના નામે આપણને હમ્મેશાં માત્ર અને માત્ર ગુમરાહ જ કરવાના પ્રયત્નો થતા રહ્યા છે. આ કડવું સત્ય સંસારને સમજાવી દેવા બદલ થેંક્યુ, કોરોના!

પૃથ્વીલોક પર આવ્યા પછી માણસે પોતાના અસ્તીત્વની પરવા કરી હોય કે ન કરી હોય, પણ ઈશ્વરના અસ્તીત્વની પરવા ભરપુર કરી છે. મેં અગાઉ એક લેખમાં લખ્યું હતું કે ઈશ્વરે માણસને બનાવ્યો છે કે નહીં એની કોઈ ખબર કે ખાતરી નથી; કીન્તુ માણસે ઈશ્વરને બનાવ્યો છે એ બાબતે કોઈ શંકા પણ નથી! મેં એમ પણ લખ્યું હતું કે ઈશ્વરની શોધ માણસે કરી છે એટલે ઈશ્વરનો આકાર પણ લગભગ માણસને મળતો આવે છે. સપોઝ, ઈશ્વરની શોધ હાથીએ કરી હોત તો આપણને સુંઢવાળો ઈશ્વર મળ્યો હોત. સપોઝ, કાનખજુરાએ ઈશ્વરની શોધ કરી હોત તો અનેક પગવાળો છતાં ક્યારેય ઉભો ન થઈ શકનારો ઈશ્વર આપણને મળ્યો હોત. સાપ અને અજગરે ઈશ્વરની કલ્પના કરી હોત તો પેટ વડે ઘસડાઈને ચાલનારો ઈશ્વર આ જગતને મળ્યો હોત. માછલીએ ઈશ્વરની શોધ કરી હોત તો માત્ર પાણીમાં જ એના અસ્તીત્વનો સ્વીકાર થયો હોત. ખેર, માણસે ઈશ્વરની શોધ કરી એટલે એણે પોતે બનાવેલી મુર્તી કે પ્રતીમાને વીવીધ વસ્ત્રો અને આભુષણો પહેરાવ્યાં. માણસને ખુદની ખુશામત ખુબ ગમતી હોય છે, એટલે એણે ઈશ્વરની ખુશામત માટે સ્તવનો–પ્રાર્થનાઓ, સ્તુતીઓ અને અઢળક ભજનો વગેરેની રચના પણ કરી!

Rohit Shah..

કમાલના કવિ – કૈફી આઝમી

આપણે જેમને કૈફી આઝમી તરીકે ઓળખીએ છીએ તે સૈયદ અખ્તર હુસૈન રીઝવી સાહેબની આજે ૧૮મી પુણ્યતિથિ. ૧૦ મે, ૨૦૦૨ના રોજ ૮૩ વર્ષે તેમનું નિધન થયું હતું. તેઓ મૂળ તો ઉર્દૂ કવિ. હિન્દી ફિલ્મોમાં ઉર્દૂ સાહિત્ય લાવવા માટે કૈફીને હંમેશા યાદ કરાશે. તેમના સાથીઓ સાથે કૈફીએ વીસમી સદીના સૌથી યાદગાર મુશાયરાઓમાં કાવ્યપઠન કર્યું છે.

૧૪ જાન્યુઆરી, ૧૯૧૯ના રોજ ઉત્તર પ્રદેશના આઝમગઢ જીલ્લાના મીઝવા ગામે શિયા મુસ્લિમ પરિવારમાં તેમનો જન્મ થયો હતો. તેઓ અભિનેત્રી શૌકત આઝમીને પરણ્યા હતા. તેમની દીકરી શબાના આઝમી ભારતની મહાન અભિનેત્રી છે અને દીકરો બાબા આઝમી જાણીતો સિનેમેટોગ્રાફર છે. માત્ર ૧૧ વર્ષની વયે તેમણે પહેલી ગઝલ લખી હતી અને નાની ઉમરે જ મુશાયરામાં રજૂ કરીને દાદ પણ મેળવી હતી. ઘરમાં કોઈને વિશ્વાસ નહોતો આવતો, બધાં માનતા કે કૈફીએ મોટા ભાઈની ગઝલ વાંચી છે, પણ જયારે મોટા ભાઈએ જણાવ્યું કે એ તેમની ગઝલ નહોતી, ત્યારે બધાંએ મળીને કૈફીને એક વિષય આપી ગઝલ લખવાનું કહ્યું. તે એવી સરસ લખાઈ કે અંતે તેને બેગમ અખ્તરે ગાઈને અમર કરી દીધી. આઝમી પર્શિયન અને ઉર્દૂ શીખતા હતા, પણ ૧૯૪૨ની ‘હિન્દ છોડો’ ચળવળમાં તેમણે અભ્યાસ અટકાવ્યો હતો. તેઓ માર્ક્સીસ્ટ બની ગયા અને ૧૯૪૩થી કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઇન્ડિયામાં જોડાઈ ગયા હતા. લોકચાહના સાથે આગળ વધતા કૈફી ‘પ્રગતિશીલ લેખક અંદોલન’ સાથે જોડાયા. ૨૪ વર્ષની ઉમરે તો તેઓ કાનપુરની ટેક્સટાઈલ મિલના મજુરોના નેતા બન્યા હતા. જમીનદારના આ દીકરાને પાર્ટીએ મુંબઈ જઈને મજૂરો માટે કામ કરવાનું કહ્યું. હવે તેઓ મુંબઈના મુશાયરા સાથે હતા. ત્યાં તેઓ અલી સરદાર જાફરી સાથે પાર્ટીના પેપર ‘કૌમી જંગ’ માટે કામ કરવા લાગ્યા. ૧૯૪૭માં તેઓ એક મુશાયરા માટે હૈદરાબાદ ગયા જ્યાં શૌકત નામની મહિલાને મળ્યાં, પ્રેમમાં પડ્યા અને તેમની સાથે લગ્ન પણ કર્યા. પછી તો શૌકત આઝમી રંગમંચ અને ફિલ્મોના અભિનેત્રી બન્યાં.

કૈફીના ફિલ્મી કાર્યમાં ગીતકાર, લેખક અને અભિનેતાનું રહ્યું. ૧૯૫૧ની ‘બુઝદિલ’ માટે તેમણે પહેલીવાર ગીતો લખ્યાં જેને સચિનદેવ બર્મને સૂર આપ્યાં. નાનુભાઈ વકીલની ફિલ્મોમાં ગીતો લખ્યાં. જયારે ખ્વાજા અહમદ અબ્બાસ અને બિમલ રોય જેવા દિગ્દર્શકોએ ‘નવી સિનેમા’ માટે પ્રયાસ કર્યા ત્યારે સાહિર લુધિયાનવી, જાં નિસાર અખ્તર, મજરૂહ સુલતાનપુરી અને કૈફી આઝમીએ હિન્દી ફિલ્મોના ગીતોની તરાહ બદલી નાંખી, નવા શબ્દો આપ્યાં. હિન્દી ફિલ્મોના ગીતોમાં આવેલું આ નવું મોજું વર્ષો સુધી ટક્યું. કૈફીએ ચેતન આનંદની ‘હીર રાંઝા’ (૧૯૭૦)ના તમામ સંવાદો કાવ્ય રૂપે જ લખ્યાં. આ બહુ મોટું કામ હતું. તેમણે એમ.એસ. સથ્યુની ફિલ્મ ‘ગર્મ હવા’ (૧૯૭૩)ના ગીતો, સ્ક્રીપ્ટ અને સંવાદ માટે પણ ખુબ સરાહના મળી. શ્યામ બેનેગલની ‘મંથન’ માટે પણ કૈફીએ સંવાદ લખ્યાં. કૈફી આઝમીએ અનેક ફિલ્મોના ગીતો અને સંવાદ લખ્યાં પણ તેઓ જેને માટે યાદ રહેશે તેમાં ‘કાગઝ કે ફૂલ’, ‘હકીકત’ અને ‘હીર રાંઝા’, ‘કોહરા’, ‘અનુપમા’, ‘ઉસકી કહાની’, ‘સાત હિન્દુસ્તાની’, ‘શોલા ઔર શબનમ’, ‘પરવાના’, ‘બાવર્ચી’, ‘પાકીઝા’, ‘હસ્તે જખ્મ’, ‘અર્થ’ કે ‘રઝીયા સુલતાન’ના ગીતો યાદ કરી શકાય. ‘નૌનિહાલ’ (૧૯૬૭) ફિલ્મનું ‘મેરી આવાઝ સુનો’ ગીત તેમણે પંડિત જવાહરલાલ નેહરુના જીવન પર લખ્યું હતું, જેમાં નેહરુજીની અંતીમ યાત્રાના દ્રશ્યો દર્શાવાયા હતાં. તેમની આત્મકથામાં તેમના મહાન સાહિત્યિક કાર્યનો સંગ્રહ કરાયો છે, જેનું શીર્ષક ‘આજ કે પ્રસિદ્ધ શાયર: કૈફી આઝમી’ છે. કૈફીએ પોતાની કવિતાઓનું વાચન પોતાના જ અવાજમાં ઓડિયો બુક ‘કૈફીયાત’ રૂપે રેકોર્ડ કર્યું હતું. ૨૦૦૬માં ‘કૈફી ઔર મૈ’ નામનું નાટક કૈફીની કવિતા, જીવન અને તેમના પત્ની શૌકતની યાદો ‘યાદોં કે રાહગુઝર’ નું લેખન જાવેદ અખ્તરે કર્યું અને તેમણે તે શબાના આઝમી સાથે મંચ પર પણ દેશ-વિદેશમાં રજૂ કર્યું હતું. કૈફીના જીવન અને લેખન આધારિત અન્ય નાટક રાની બલબીર દ્વારા ‘વક્ત ને કિયા ક્યા હસીં સિતમ’ નામે રજૂ થયું હતું. કૈફી આઝમીને પદ્મશ્રીના ઇલકાબથી નવાજાયા હતા, તેમને સાહિત્ય અકાદમી એવોર્ડ સહિત અનેક સન્માન મળ્યાં હતાં. તે ઉપરાંત ‘સાત હિન્દુસ્તાની’ના ગીત માટે નેશનલ ફિલ્મ એવોર્ડ, ‘ગર્મ હવા’ના સંવાદ અને પટકથા માટે બે ફિલ્મફેર એવોર્ડ પણ મળ્યાં હતા.

કૈફી આઝમીના ગીતો: વક્તને કિયા ક્યા હસીં સિતમ (કાગઝ કે ફૂલ), મેરી આવાઝ સુનો (નૌનિહાલ), ઝૂમ ઝૂમ ઢલતી રાત, યે નયન ડરે ડરે, ઓ બેકરાર દિલ (કોહરા) ધડકતે દિલ કી તમન્ના, આપસે પ્યાર હુઆ જાતા હૈ (શમા), મિલો ન તુમ તો, યે દુનિયા યે મેહફીલ (હીર રાંઝા), યું હી કોઈ મીલ ગયા થા (પાકીઝા), તુમ ઇતના જો મુસ્કુરા રહી હો, કોઈ યે કૈસે બતાયે, ઝૂકી ઝૂકી સી નઝર (અર્થ), શીશા હો યા દિલ (આશા), તુમ જો મીલ ગયે હો (હસતે જખમ).

‘મે માસના સિતારા – નરેશ કાપડીઆ’ – પુસ્તકમાંથી – શુભ સાહિત્ય, ગોપીપુરા, સુરત

आधुनिक भारतीय समाज के जन्मदाता ‘राजा राममोहन रॉय’

आधुनिक भारतीय समाज के जन्मदाता ‘राजा राममोहन रॉय’

राजा राममोहन राय को ‘आधुनिक भारतीय समाज का जन्मदाता’ कहा जाता है। वे ब्रह्म समाज के संस्थापक, भारतीय भाषायी प्रेस के प्रवर्तक, जनजागरण और सामाजिक सुधार आंदोलन के प्रणेता तथा बंगाल में नव-जागरण युग के पितामह थे। धार्मिक और सामाजिक विकास के क्षेत्र में राजा राममोहन राय का नाम सबसे अग्रणी है। राजा राम मोहन राय ने तत्कालीन भारतीय समाज की कट्टरता, रूढ़िवादिता एवं अंध विश्वासों को दूर करके उसे आधुनिक बनाने का प्रयास किया।

राजा राममोहन राय का जन्म 22 मई, 1772 ई. को राधा नगर नामक बंगाल के एक गाँव में, पुराने विचारों से सम्पन्न बंगाली ब्राह्मण परिवार में हुआ था। उन्होंने अपने जीवन में अरबी, फ़ारसी, अंग्रेज़ी, ग्रीक, हिब्रू आदि भाषाओं का अध्ययन किया था। हिन्दू, ईसाई, इस्लाम और सूफ़ी धर्म का भी उन्होंने गम्भीर अध्ययन किया था। 17 वर्ष की अल्पायु में ही वे मूर्ति पूजा विरोधी हो गये थे। वे अंग्रेज़ी भाषा और सभ्यता से काफ़ी प्रभावित थे। उन्होंने इंग्लैंड की यात्रा की। धर्म और समाज सुधार उनका मुख्य लक्ष्य था। वे ईश्वर की एकता में विश्वास करते थे और सभी प्रकार के धार्मिक अंधविश्वास और कर्मकांडों के विरोधी थे। अपने विचारों को उन्होंने लेखों और पुस्तकों में प्रकाशित करवाया। किन्तु हिन्दू और ईसाई प्रचारकों से उनका काफ़ी संघर्ष हुआ, परन्तु वे जीवन भर अपने विचारों का समर्थन करते रहे और उनके प्रचार के लिए उन्होंने ब्रह्मसमाज की स्थापना की।

युवावस्था में ही मूर्तिपूजा खंडन

जब वे मुश्किल से 15 वर्ष के थे, तब उन्होंने बंगाल में एक छोटी सी पुस्तिका लिखी थी, जिसमें उन्होंने मूर्तिपूजा का खंडन किया था, जिसके सम्बंध में उनका कहना था कि- “वह वेदों में नहीं है।” नवयुवक राममोहन को इसके लिए बहुत कष्ट उठाने पड़े। उन्हें कट्टरवादी परिवार से निकाल दिया गया और उन्हें देश निकाले के रूप में अपना जीवन व्यतीत करना पड़ा। तथापि उन्होंने ईश्वर प्रदत्त परिस्थितियों से पूर्ण लाभ उठाया। उन्होंने दूर दूर तक यात्राएं की और इस प्रकार बहुत सा ज्ञान और अनुभव संचित किया। राममोहन राय को मूर्तिपूजा एवं परम्पराओं के विरोध के कारण अपना घर भी छोड़ना पड़ा था। उन्होंने तिब्बत यात्रा की तो उनके क्रान्तिकारी विचारों के कारण वहाँ के लामा भी उनके विरोधी हो गये। वे अरबी और फ़ारसी पहले से ही जानते थे, अब उन्होंने संस्कृत की भी योग्यता प्राप्त कर ली। उन्होंने अंग्रेज़ी, फ्रेंच, लैटिन, हिब्रू और ग्रीक का भी कुछ ज्ञान प्राप्त कर लिया। एकेश्वरवादी राममोहन राय ने जैन, इस्लाम आदि धर्मों का अध्ययन किया था। वे संसार के महत्त्वपूर्ण धर्मग्रंथों का मूल रूप में अध्ययन करने में समर्थ थे। इस कारण वे संसार के सब महत्त्वपूर्ण धर्मों की तुलना करने में सफल हो गये। विश्वधर्म की उनकी धारणा किन्हीं संश्लिष्ट सिद्धांतों पर आधारित नहीं थी, अपितु विभिन्न धर्मों के गम्भीर ज्ञान पर ही आधारित थी। उन्होंने वेदों और उपनिषदों का बंगला अनुवाद किया। वेदान्त के ऊपर अंग्रेज़ी में लिखकर उन्होंने यूरोप तथा अमेरिका में भी बहुत ख्याति अर्जित की।

राजा राममोहन राय आधुनिक शिक्षा के समर्थक थे तथा उन्होंने गणित एवं विज्ञान पर अनेक लेख तथा पुस्तकें लिखीं। 1821 में उन्होंने ‘यूनीटेरियन एसोसिएशन’ की स्थापना की। हिन्दू समाज की कुरीतियों के घोर विरोधी होने के कारण 1828 में उन्होंने ‘ब्रह्म समाज’ नामक एक नये प्रकार के समाज की स्थापना की। 1805 में राजा राममोहन राय बंगाल में अंग्रेज़ी ईस्ट इंडिया कम्पनी की सेवा में सम्मलित हुए और 1814 तक वे इसी कार्य में लगे रहे। नौकरी से अवकाश प्राप्त करके वे कलकत्ता में स्थायी रूप से रहने लगे और उन्होंने पूर्ण रूप से अपने को जनता की सेवा में लगाया। 1814 में उन्होंने आत्मीय सभा को आरम्भ किया। 20 अगस्त, 1828 में उन्होंने ब्रह्मसमाज की स्थापना की। 1831 में एक विशेष कार्य के सम्बंध में दिल्ली के मुग़ल सम्राट के पक्ष का समर्थन करने के लिए इंग्लैंड गये। वे उसी कार्य में व्यस्त थे कि ब्रिस्टल में 27 सितंबर, 1833 को उनका देहान्त हो गया। उन्हें मुग़ल सम्राट की ओर से ‘राजा’ की उपाधि दी गयी। अपने सब कार्यों में राजा राममोहन राय को स्वदेश प्रेम, अशिक्षितों और निर्धनों के लिए अत्यधिक सहानुभूति की भावना थी। अंग्रेज़ों के विरुद्ध सशस्त्र विद्रोह के सम्भव होने के कारण उन्होंने अपने देशवासियों में राजनीतिक जागृति की भावना को प्रोत्साहित करने के लिए जनमत को शिक्षित किया। उन्होंने सम्भव उपायों से लोगों की नैतिक उन्नति के यथासम्भव प्रयत्न किए।

वे अपने समय के सबसे बड़े प्राच्य भाषों के ज्ञाताओं में से एक थे। उनका विश्वास था कि भारत की प्रगति केवल उदार शिक्षा के द्वारा होगी, जिसमें पाश्चात्य विद्या तथा ज्ञान की सभी शाखाओं की शिक्षण व्यवस्था हो। उन्होंने ऐसे लोगों का पूर्ण समर्थन किया, जिन्होंने अंग्रेज़ी भाषा तथा पश्चिमी विज्ञान के अध्ययन का भारत में आरम्भ किया और वे अपने प्रयत्नों में सफल भी हुए। उन्होंने हिन्दू कॉलेज की स्थापना में सहायता दी। यह संस्था उन दिनों की सर्वाधिक आधुनिक संस्था थी।

धार्मिक सुधारक

राजा राममोहन राय एक धार्मिक सुधारक तथा सत्य के अन्वेषक थे। सभी धर्मों के अध्ययन से वे इस परिणाम पर पंहुचे कि सभी धर्मों में अद्वैतवाद सम्बधी सिद्धांतों का प्रचलन है। मुसलमान उन्हें मुसलमान समझते थे, ईसाई उन्हें ईसाई समझते थे, अद्वैतवादी उन्हें अद्वैतवाती मानते थे तथा हिन्दू उन्हें वेदान्ती स्वीकार करते थे। वे सब धर्मों की मौलिक सत्यता तथा एकता में विश्वास करते थे।

समाचार पत्रों की स्वतंत्रता के लिये संघर्ष

अंग्रेज़ ईसाई मिशनरी ने अंग्रेज़ी भाषा में ‘फ्रेंड ऑफ़ इण्डिया’ नामक एक पत्र जारी किया था। इसी वर्ष गंगाधर भट्टाचार्य ने ‘बंगाल समाचार’ का प्रकाशन शुरू किया। बंगाल में एक उदारवादी पत्र ‘केलकटा जर्नल’ जेम्स सिल्क बकिंधम ने अक्टूबर सन् 1818 ई. में शुरू किया। सन् 1821 ई. में ताराचंद्र दंत और भवानी चरण बंधोपाध्याय ने बंगाली भाषा में साप्ताहिक पत्र ‘संवाद कौमुदी’ निकाला, लेकिन दिसंबर 1821 ई. में भवानी चरण ने संपादक पद से त्याग पत्र दे दिया, तो उसका भार राजा राममोहन राय ने संभाला। अप्रैल 1822 ई. में राजा राममोहन राय ने फ़ारसी भाषा में एक साप्ताहिक अख़बार ‘मिरात-उल-अख़बार’ नाम से शुरू किया, जो भारत में पहला फ़ारसी अख़बार था। साम्राज्यवादी ब्रिटिश सरकार को राजा राममोहन राय के धार्मिक वाचिर और इंग्लैण्ड की आयलैंड विरोधी निति को आलोचना पसंद नहीं आई। परिणामस्वरूप सरकार ने प्रेस की स्वतंत्रता पर प्रतिबंध लगाने के लिए अध्यादेश जारी किया, जिसके विरोध में राजा राममोहन राय ने ‘मिरात-उल-अख़बार’ का प्रकाशन बंद कर दिया।

राजा राममोहन राय ने समाचार पत्रों की स्वतंत्रता के लिए भी कड़ा संघर्ष किया था। उन्होंने स्वयं एक बंगाली पत्रिका ‘सम्वाद-कौमुदी’ आरम्भ की और उसका सम्पादन भी किया। यह पत्रिका भारतीयों द्वारा सम्पादित सबसे पुरानी पत्रिकाओं में से थी। उन्होंने 1833 ई. के समाचारपत्र नियमों के विरुद्ध प्रबल आन्दोलन चलाया। उन्होंने सर्वोच्च न्यायालय को एक स्मृति-पत्र दिया, जिसमें उन्होंने समाचार पत्रों की स्वतंत्रता के लाभों पर अपने विचार प्रकट किए थे। समाचार पत्रों की स्वतंत्रता के लिए उनके द्वारा चलाये गये आन्दोलन के द्वारा ही 1835 ई. में समाचार पत्रों की अज़ादी के लिए मार्ग बना।

सती प्रथा हटाने को आन्दोलन

राजा राम मोहन राय के जीवन की सबसे बड़ी उपलब्धि थी – सती प्रथा का निवारण। उन्होंने ही अपने अथक प्रयासों से सरकार द्वारा इस कुप्रथा को ग़ैर-क़ानूनी दंण्डनीय घोषित करवाया। राजा राममोहन राय ने सती प्रथा को मिटाने के लिए प्रयत्न किया। उन्होंने इस अमानवीय प्रथा के विरुद्ध निरन्तर आन्दोलन चलाया। यह आन्दोलन समाचार पत्रों तथा मंच दोनों माध्यमों से चला। इसका विरोध इतना अधिक था कि एक अवसर पर तो उनका जीवन ही खतरे में था। वे अपने शत्रुओं के हमले से कभी नहीं घबराये। उनके पूर्ण और निरन्तर समर्थन का ही प्रभाव था, जिसके कारण लॉर्ड विलियम बैंण्टिक 1829 में सती प्रथा को बन्द कराने में समर्थ हो सके। जब कट्टर लोगों ने इंग्लैंड में ‘प्रिवी कॉउन्सिल’ में प्रार्थना पत्र प्रस्तुत किया, तब उन्होंने भी अपने प्रगतिशील मित्रों और साथी कार्यकर्ताओं की ओर से ब्रिटिश संसद के सम्मुख अपना विरोधी प्रार्थना पत्र प्रस्तुत किया। उन्हें प्रसन्नता हुई जब ‘प्रिवी कॉउन्सिल’ ने ‘सती प्रथा’ के समर्थकों के प्रार्थना पत्र को अस्वीकृत कर दिया। सती प्रथा के मिटने से राजा राममोहन राय संसार के मानवतावादी सुधारकों की सर्वप्रथम पंक्ति में आ गये।

विदेश में प्रथम भारतीय

1831 से 1834 तक अपने इंग्लैंड प्रवास काल में राममोहन जी ने ब्रिटिश भारत की प्राशासनिक पद्धति में सुधार के लिए आन्दोलन किया। ब्रिटिश संसद के द्वारा भारतीय मामलों पर परामर्श लिए जाने वाले वे प्रथम भारतीय थे। हाउस ऑफ कॉमन्स की प्रवर समिति के समक्ष अपना साक्ष्य देते हुए उन्होंने भारतीय प्राशासन की प्राय: सभी शाखाओं के सम्बंध में अपने सुझाव दिया। राममोहन जी के राजनीतिक विचार बेकन, ह्यूम,बैंथम, ब्लैकस्टोन और मॉन्टेस्क्यू जैसे यूरोपीय दार्शनिकों से प्रभावित थे। उन्होंने अंतर्राष्ट्रीय विवादों के शान्तिपूर्वक निबटारे के सम्बंध में कांग्रेस के माध्यम से सुझाव प्रस्तुत किया, जिसमें सम्बंधित देशों की संसदों से सदस्य लिए जाने का निश्चय हुआ।

मृत्यु

27 सितम्बर, 1833 में इंग्लैंड में राजा राममोहन राय की मृत्यु हो गई।

ब्रिटेन में भव्य समाधि

ब्रिटेन के ब्रिस्टल नगर के आरनोस वेल क़ब्रिस्तान में राजा राममोहन राय की समाधि है। 27 सितंबर 2013 को उनकी 180वीं पुण्यतिथि थी। बहुत ही कम लोगों को ज्ञात होगा कि यात्रा के मध्य मेनिनजाईटिस हो जाने के कारण यहाँ ब्रिटेन में ही उनका अप्रत्याशित निधन हो गया था। उस युग में ब्रिटेन में दाह-संस्कार की अनुमति नहीं थी, अतः उनके शव को भूमि में यों ही दबा / समाहित कर दिया गया था। वह समाधि तब से धूल-धूसरित, टूटी-फूटी, अज्ञात, उपेक्षित व बुरे हाल में पड़ी थी। एक भारतीय पारसी से विवाह करने वाली अंग्रेज़ महिला ‘कार्ला कॉन्ट्रैक्टर’ ने इसके जीर्णोद्धार का बीड़ा उठाया। कोलकाता के एक व्यवसायी व तत्कालीन मेयर के सहयोग से 5 वर्ष पूर्व ही उन्होंने इसका पुनरुद्धार करवाया और इसे एक भव्य समाधि का रूप दिया। कार्ला के प्रयासों से ही हाथीदाँत से बनी राजा की एक दुर्लभ मूर्ति को भी समाधि-भवन में सँजो कर रखा गया है। 27 सितंबर, 2013 को ब्रिस्टल में राजा राममोहन राय की उसी समाधि पर श्रद्धांजलि सभा आयोजित की गई। स्मरणीय है कि ब्रिस्टल नगर में एक प्रमुख स्थान पर चमकीले काले पत्थर से बनी राजा राममोहन राय की लगभग दो मंजिला ऊँचाई की एक प्रतिमा भी स्थापित है, जिसमें में वे पुस्तकें हाथ में पकड़े खड़े हैं।

राजा जी के बाद ब्रह्मसमाज

राजा राममोहन राय की मृत्यु के बाद ब्रह्मसमाज धीरे धीरे कई शाखाओं में बँट गया। महर्षि देवेन्द्रनाथ टैगोर ने ‘आदि ब्रह्म समाज’, श्री केशवचन्द्रसेन ने ‘भारतीय ब्रह्मसमाज’ की और उनके पश्चात् ‘साधारण ब्रह्म समाज’, की स्थापना हुई। ब्रह्मसमाज के विचारों के समान ही डॉ. आत्माराम पाण्डुरंग ने 1867 में महाराष्ट्र में ‘प्रार्थना समाज’ की स्थापना की जिसे आर. जी. भण्डारकर और महादेव गोविन्द रानाडे जैसे व्यक्तियों का समर्थन प्राप्त हुआ। इस प्रकार ब्रह्मसमाज यद्यपि विभिन्न शाखाओं में विभक्त हो गया, परन्तु उसका मूल आधार एक ही था। सभी का उद्देश्य हिन्दू समाज और हिन्दू धर्म का सुधार करना था और सभी ने ईसाई धर्म और पश्चिमी सभ्यता से प्रभावित होते हुए भी हिन्दू धार्मिक ग्रंथों, मुख्यतया वेदों को ही अपना मुख्य आधार बनाया था।

गूगल डूडल

गूगल ने अपने चिरपरिचित अंदाज में मंगलवार (22 मई, 2018) को डूडल बनाकर महान समाज सुधारक राजा राम मोहन राय को याद किया है। 22 मई, 2018 को राजा राम मोहन राय का 246वां जन्मदिन है। राजा राम मोहन राय को देश में ‘आधुनिक भारत के निर्माता’ और ‘पुनर्जागरण काल के जनक’ के तौर पर जाना जाता है। उन्होंने 19वीं सदी में समाज सुधार के लिए कई बड़े आंदोलन चलाए, जिनमें सती प्रथा को खत्म करना सबसे अहम है। गूगल ने समाज के लिए किए गए उनके योगदान के चलते डूडल बनाकर उन्हें सलाम किया है।

विद्वानों की राय में राजा राममोहन राय

विद्वानों की राय में राजा राममोहन राय को नये युग का अग्रदूत ठीक ही कहा गया है।

मोनियर विलियम के अनुसार, राजा महोदय सम्भवत: तुलनात्मक धर्मशास्त्र के प्रथम सच्चे अन्वेषक थे।

सील (Seal) के अनुसार, राजा विश्व मानवता के विचार के संदेशवाहक थे। वे मानवतावादी, पवित्र तथा सरल थे। वे विश्व इतिहास में विश्व मानवता के दिग्दर्शन करते थे।

मिस कोलेट के कथनानुसार, इतिहास में राममोहन राय ऐसे जीवित पुल के समान हैं, जिस पर भारत अपने अपरिमित भूतकाल से अपने अपरिमित भविष्य की ओर चलता है। वे एक ऐसे वृत खंड थे, जो प्राचीन जातिवाद तथा अर्वाचीन मानवता, अंधविश्वास तथा विज्ञान, अनियन्त्रित सत्ता तथा प्रजातंत्र, स्थिर रिवाज तथा अनुदार प्रगति, भयावने अनेक देवताओं में विश्वास तथा पवित्र, यद्यपि अस्पष्ट आस्तिकता के बीच की खाई को ढके हुए थे।

नन्दलाल चटर्जी के अनुसार, राजा राममोहन राय अविनष्ट भूतकाल और उदित होते हुए भविष्य, स्थिर अनुदारता तथा क्रांतिकारी सुधार, अंध परम्परागत पृथकता तथा प्रगतिशील एकता के मध्य मानव सम्बंध स्थापित करने वाले थे। संक्षेप में वे प्रतिक्रिया तथा प्रगति के मध्य बिंदु थे।

रवीन्द्रनाथ टैगोर के अनुसार, राममोहन राय ने भारत में आधुनिक युग का सूत्रपात किया। उन्हें भारतीय पुनर्जागरण का पिता तथा भारतीय राष्ट्रवाद का प्रवर्तक भी कहा जाता है उनके धार्मिक और सामाजिक सब विचारों के पीछे अपने देशवासियों की राजनीतिक उन्नति करने की भावना मौजूद रहती थी। वे आगे लिखते हैं कि मुझे यह खेदपूर्वक कहना पड़ता है कि हिन्दुओं की वर्तमान पद्धति उनके राजनीतिक हितों की दृष्टि से ठीक नहीं है। जात पात के भाव ने उन्हें राजनीतिक भावना में शून्य कर दिया है। सैकड़ों हज़ारों धार्मिक कृत्यों और शुद्धता के नियमों ने उन्हें कोई भी कठिन काम करने के अयोग्य बना दिया है। मैं समझता हूँ कि यह आवश्यक है कि उनके राजनीतिक लाभ और सामाजिक सुविधा के लिए उनके धर्म में कुछ परिवर्तन हो।

हमारे देश की सारी पब्लिक लाइब्रेरी का संकलन कोष कोलकाता की जिस केन्द्री व्यवस्था से होती है, उसका नाम है, ‘राजा राममोहन रॉय लाइब्रेरी कोष’.

– नरेश कापडीआ

અભિનેતા અને સામાજિક કાર્યકર સદાશિવ અમરાપુરકર

અભિનેતા અને સામાજિક કાર્યકર સદાશિવ અમરાપુરકર

મરાઠી અને હિન્દી ફિલ્મોના પ્રતિભાશાળી અભિનેતા સદાશિવ અમરાપુરકર અગર જીવતા હોત તો ૭૦ વર્ષના થાત. ૧૧ મે, ૧૯૫૦ના રોજ અહમદનગરમાં તેમનો જન્મ થયો હતો. તેઓ ૧૯૮૩થી ૧૯૯૯ સુધી અભિનેતા રૂપે પ્રવૃત્ત હતા. ‘સડક’ ફિલ્મ માટે તેમને શ્રેષ્ઠ વિલનનો ફિલ્મફેર એવોર્ડ અપાયો હતો. તે ઉપરાંત તેઓ સહાયક ભૂમિકામાં અને છેલ્લે કોમિક રોલમાં પણ જાણીતા બન્યા હતા.

સદાશિવ સ્કૂલ અને કોલેજમાં હતા ત્યારથી જ તેમને અભિનય પ્રત્યે લગાવ હતો. તેઓ પુણે યુનિવર્સીટીમાંથી ઇતિહાસના વિષયમાં એમ.એ. થયા હતા. ત્યારે પણ તેઓ નાટકોમાં કામ કરતા હતા. તેઓ નાટકોના સિદ્ધહસ્ત અભિનેતા, દિગ્દર્શક અને લેખક પણ હતા. નાટકો અને ફિલ્મો માટે તેમને રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય કક્ષાના અનેક એવોર્ડ પણ મળ્યાં હતાં. ગોવિંદ નિહાલાનીની ‘અર્ધ સત્ય’ (૧૯૮૩) તેમની પહેલી જ ફિલ્મ હતી, જેને માટે તેમને ફિલ્મફેરનો એવોર્ડ મળ્યો હતો. હિન્દી, મરાઠી, બંગાળી, ઓરિયા, હરિયાણવી, તેલુગુ અને તમિલ ફિલ્મો મળીને સદાશિવે ૩૦૦થી વધુ ફિલ્મોમાં કામ કર્યું હતું. ૧૯૯૩માં ફિલ્મોમાં નકારાત્મક ભૂમિકા માટે એવોર્ડ આપવાનું શરૂ થયું હતું અને પહેલો જ એવોર્ડ સદાશિવ અમરાપુરકરને ફિલ્મ ‘સડક’ની વિલનની ભૂમિકા માટે મળ્યો હતો. તો એજ વર્ષે તેમણે ફિલ્મ ‘આંખે’માં ઇન્પેક્ટર પ્યારે મોહનની કોમિક ભૂમિકા પણ કરી હતી, જેને માટે તેમના વખાણ થયા હતાં.

સદાશિવ સામાજિક રીતે અગ્રણી હતાં, ઉદાર સખાવત પણ કરતા. ડૉ. શ્રીરામ લાગૂ અને અન્યો સાથે સદાશિવે ‘લગ્નાચી બેડી’ મરાઠી નાટક ભજવીને પચાસ લાખ રૂપિયાની સખાવત સામાજિક કાર્યકરોને મદદરૂપ થવા માટે ઉઘરાવ્યા હતાં. અંધશ્રદ્ધા નિર્મૂલન સમિતિના તેઓ ટ્રસ્ટી અને સક્રિય સભ્ય હતા. દેહવેપાર કરનારી મહિલાઓ અને તેમના એચ.આઈ.વી. ગ્રસ્ત બાળકો માટે ચાલતા અહમદનગરના સ્નેહાલયના પણ તેઓ ટ્રસ્ટી હતા. નર્મદા બંધના સરદાર સરોવરના ડૂબક વિસ્તારના લોકોના પુનઃવસવાટ માટેના નર્મદા બચાવો આંદોલન સાથે પણ તેઓ જોડાયા હતા. લોકશાહી પ્રબોધન વ્યાસપીઠ નામની એક બિનરાજકીય પ્રવૃત્તિ સાથે જોડાઈને મતદારના અધિકાર અને લોકશાહી માટે જાગૃતિ લાવનાર મંચ સાથે પણ તેઓ જોડાયા હતા. અહમદનગર ઐતિહાસિક વસ્તુ સંગ્રહાલય માટે પણ તેમણે ભંડોળ એકઠું કરવામાં મદદ કરી હતી. જનજાગૃતિ લાવવા માટે અનેક સંસ્થાઓ સાથે તેઓ જોડાતા હતા. ગ્રામીણ યુવાનોના વિકાસ માટેની કોઈ પણ પ્રવૃત્તિ માટે તેઓ તરત જોડાતા રહેતા. થાણેના માનસિક રોગીઓ માટેની સંસ્થા સાથે ‘વોકેશનલ એજ્યુકેશન ડિરેક્શન એન્ડ હાર્મોની’ – વેધ- સાથે પ્રવૃત્ત રહી અહમદનગરની શાળાના બાળકો, વાલીઓ અને શિક્ષકોને માટે વર્ષમાં એકવાર જઈ તેમને કારકિર્દી માર્ગદર્શન તેઓ એકાદ દાયકા સુધી આપતા રહ્યા હતા.

સદાશિવને વાચનનો ભારે શોખ હતો. તેઓ મરાઠી અને હિન્દી પુસ્તકોનો પ્રચાર કરતા, સામાજિક મુદ્દે અખબારો-સામયિકોમાં અનેક લેખો લખતા અને પુસ્તક પ્રકાશન પણ કરતા. તેમણે હેલેન કેલરના જીવન પરથી બનેલા નાટકનું ‘કીમિયાગર’ નામનું પુસ્તક લખ્યું છે તો ઉભરતા અભિનેતાઓ માટે ‘અભીનાયાચે સાહા પાઠ’ (અભિનયના છ પાઠ) પુસ્તક પણ તેમણે લખ્યું છે. આટલી બધી પ્રવૃત્તિઓ ઉપરાંત તેઓ સમય કાઢીને તેઓ ફોટોગ્રાફી અને સ્કેચ દોરવાનો પણ શોખ ધરાવતા હતા. તેઓ એક અદભુત વક્તા હતા, સંવેદનશીલ માનવ હતા, જેમણે જરૂરતમંદ લોકો માટે પોતાનો વજનદાર અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.

મરાઠી નાટકોથી પોતાની કારકિર્દી શરૂ કરનાર સદાશિવે ૫૦ જેટલાં નાટકોના અભિનય-દિગ્દર્શન કર્યા બાદ મરાઠી ફિલ્મ ‘૨૨ જૂન, ૧૮૯૭’ નામની મરાઠી ફિલ્મમાં બાળ ગંગાધર તિલકની ભૂમિકાથી પડદા પર પદાર્પણ કર્યું હતું. પછી આવી ‘અર્ધસત્ય’ જેનાથી તેઓ જાણીતા બન્યા. ખાસ કરીને સદાશિવની સંવાદ અદાયગીના વખાણ થયા. પછી ‘પુરાના મંદિર’, ‘નાસૂર’, ‘મુદ્દત’, ‘જવાની’ અને ‘ખામોશ’ જેવી ફિલ્મો મળી. ૧૯૮૭માં તેઓ ધર્મેન્દ્રની ‘હુકુમત’માં મુખ્ય વિલન બન્યા, જે ખુબ સફળ થઇ. પછી તેઓ વિલન રૂપે ‘મોહરે’, ‘ખતરો કે ખિલાડી’, ‘કાળ ચક્ર’, ‘ઈશ્વર’, ‘એલાન-એ-જંગ’, ‘ફરીસ્તે’, ‘વીરુ દાદા’, ‘નાકા બંધી’ અને ‘બેગુનાહ’માં આવ્યા. નેવુંના દાયકામાં તેઓ સહાયક ભૂમિકા તરફ ગયા અને ‘આંખે’, ‘ઈશ્ક’, ‘કૂલી નંબર ૧’, ‘ગુપ્ત’, ‘આન્ટી નંબર ૧’, ‘જય હિન્દ’, ‘માસ્ટર’, ‘હમ સાથ સાથ હૈ’ જેવી ફિલ્મોમાં આવ્યા. દરમિયાનમાં તેઓ મરાઠી ફિલ્મોમાં પણ વિવિધ ભૂમિકાઓ કરતા રહ્યા. તેમની છેલ્લી ભૂમિકા હિન્દી ફિલ્મ ‘બોમ્બે ટોકીઝ’માં કીમિયો રૂપે હતી.

સદાશિવે સુનંદા અમરાપુરકર સાથે લગ્ન કર્યા હતા, તેમણે ત્રણ દીકરીઓ હતી. તેમની પાછળ પત્ની અને ત્રણ પરિણીત દીકરીઓના પરિવારને મુકતા ગયા હતા. સદાશિવે ૨૦૦૯ની સામાન્ય ચૂંટણી દરમિયાન મતદાતા જાગૃતિ અભિયાનમાં ભાગ લીધો હતો. ઓક્ટોબર, ૨૦૧૪માં તેમને ફેફસાંની બીમારી લાગુ પડી તેમને કોકીલાબેન અંબાણી હોસ્પિટલમાં દાખલ કર્યા અને ૩ નવેમ્બર, ૨૦૧૪ના રોજ ૬૪ વર્ષની વયે આ મહાન અભિનેતાનું નિધન થયું.

‘મે માસના સિતારા – નરેશ કાપડીઆ’ – પુસ્તકમાંથી – આભાર: શુભ સાહિત્ય, ગોપીપુરા, સુરત

राह पकड़ तू एक चला चल, पा जायेगा मधुशाला પરેશ વ્યાસ

A squirrel is confused. Whether to go left? or to go right?

The hand-painted directional graffiti sign shows arrows on both sides. Right is right? or what is left is right?

This is my Harivansh Rai Bachchan moment!

मदिरालय जाने को घर से चलता है पीने वाला

किस पथ से जाऊँ, असमंजस में है वो भोला भाला

अलग अलग पथ बतलाते सब,

अलग अलग पथ बतलाते सब, पर मैं ये बतलाता हूँ

राह पकड़ तू एक चला चल, पा जायेगा मधुशाला

पा जायेगा मधुशाला

It is does not matter which path to choose, what is important is to choose one and keep walking.. you will reach your destination. Photo taken today. My exploration, my walk. Walk karo, fit raho, khush raho!

,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,,

Courtesy  aniruddh rawal <aprawal27@yahoo.com>
: शतम् जीव शरदः
વર્ષાની વિદાય અને શરદનુ આગમન એટલે ભાદરવો. 🌄દિવસે ધોમ ધખે અને મોડી 🌚રાત્રે આછુ ઓઢીને સુવુ પડે એવો ઠાર પડે. 🥣 *આયુર્વેદાચાર્યો કહી ગયા છે કે વર્ષામા પિત્તનો સંગ્રહ થાય અને શરદમા તે પિત્ત પ્રકોપે. આ પ્રકોપવુ એટલે તાવ.
*ભાદરવાના તાપ અને તાવથી બચવા ત્રણ-ચાર ઘરગથ્થુ પ્રયોગો*
(જે જાતે અનુભવ ને આધારિત છે.)
*(૧) ભાદરવાના ત્રીસે દિવસ રોજ રાત્રે સુતા પહેલા સુદર્શન/મહાસુદર્શન ઘનવટી – ૨-૩ ટીક્ડી ચાવીને નવસેકા ગરમ પાણી સાથે લેવી.* ✅
*(૨) અનુકૂળતા હોય તો ભાદરવાના ત્રીસે દિવસ 🍶દધ-ચોખા-સાકરની ખીર અથવા દુધ-પૌવા ખાવુ.* ગળ્યુ દુધ એ વકરેલા પિત્તનુ જાની દુશ્મન છે. આ હેતુથી જ શ્રાદ્ધપક્ષમાં ખીર બનાવવાનુ આયોજન થયુ હતુ. ✅
*(૩) જેની છાલ પર કથ્થાઇ/કાળા ડાઘ હોય એવા પાકલ કેળાને છુંદીને એમા સાકર ઉમેરી બપોરે જમવા સાથે ખાવા.* જો ઇચ્છા હોય તો ઘી પણ ઉમેરવુ. પણ કેળા સાથે ઘી પાચનમા ભારે થાય. એટલે જો ઘી ઉમેરો, તો પછી બે-ત્રણ એલચી વાટીને ઉમેરી દેવી. પાચન સહેલુ થાશે. એવુ કોઇક જ હોય જેને સાકર-કેળા-ઘીનુ મિશ્રણ રોટલી સાથે ન ફાવે. ✅
(જો ખીર અને કેળા – બન્નેનો પ્રયોગ કરવો હોય તો કેળા 🌄બપોરે અને ખીર ☄️સાંજે એમ ગોઠવવુ). ✅
*(૪) ❌ભલેચુકે ખાટી છાશ ન જ પીવી. ખુબ વલોવેલી, સાવ મોળી છાશ લેવી હોય તો ક્યારેક લેવાય.* ✅
(૫) ઠંડા પહોરે 🌄(વહેલી સવારે કે સાંજે) પરસેવો વળે એટલુ ચાલવુ.🚶🏻
(ઠંડી અને ચાંદની રાતમાં રાસગરબા ના આયોજન પાછળનુ રહસ્ય આ જ હતુ – પરસેવો પડે)✅
🙏🏻આચાર્યોએ શરદને રોગોની માતા કહી છે – रोगाणाम् शारदी माता. અને
‘ યમની દાઢ ‘ પણ કહી. આપણામાં એક આશિર્વાદ પ્રચલીત હતો… –
*शतम् जीव शरदः|* એટલે કે આવી સો શરદ સુખરુપ જીવી જાઓ એવી શુભેચ્છા આપવામા આવતી

Basil & Honey Natural Remedies

Basil & Honey Natural Remedies

• 

  Basil Leaves For Dry Cough – Basil & Honey Natural Remedies

  Basil Leaves For Dry Cough – Basil & Honey Natural Remedies