– ઉપનિષદોનો સંદેશ – ૧

UPNISHADO-NO SANDESH – 1 – ઉપનિષદોનો સંદેશ – ૧  

 

 

 http://sachchidanandji.org/cgi-bin/playlect.cgi?../SATLECT/mp3ss985.htm:SATLECT   1

 

 A – UPNISHAD BHOOMIKAA – DANTALI ASHRAM – ઉપનિષદ – દંતાલી આશ્રમ – તા. ૮ જુન, ૧૯૯૧ થી ઉપનિષદની કથા શરુ થઇ, આજે પહેલો દિવસ છે. શરૂઆતમાં પ્રાર્થના, મંત્રોચ્ચાર અને ધૂન. @5.40min. સુખના બે કેન્દ્રો છે.બાહ્ય સુખ અને અંતર સુખ. બાહ્ય સુખ બહારના પદાર્થોથી મળે છે અને અંતર સુખ અંતરની સ્વસ્થતાથી મળે છે. બાહ્ય સુખ ખોટું નથી પણ એ સુખનો લાભ એને મળી શકે જેનું અંતર સ્વસ્થ હોય. તમારું અંતર અસ્વસ્થ હોય અને તમને સોનાના ઢગલા ઉપર બેસાડી દેવામાં આવે તો પણ તમને  સુખ મળશે નહીં. તમને બત્રીસ પ્રકારના પકવાન પીરસવામાં આવે  તો એ પક્વાનમાં પણ સ્વાદ આવે નહીં. તમારા અંતરની અંદર વેદના-પીડા હોય તો તમને છત્રીસ પલંગમાં સુવાડે તો એમાં પણ તમને ઊંઘ આવશે નહીં. જો માત્ર બાહ્ય પદાર્થોથીજ માણસ સુખી થતો હોત તો પૈસાદાર માણસ કદી દુખી થાય નહીં. પણ આપણે જાણીએ છીએ કે પૈસાદાર પણ ગરીબની માફકજ દુખી થાય છે. એટલે એનું મૂળ કારણ છે માણસના અંતરમાં અસ્વસ્થતા. એટલે માણસની અંતરમાં સ્વસ્થતા કે અંતરનું સમ્યકપણું, અંતરની સ્થિતપ્રગ્નતા હોવી જોઈએ. જ્યાં સુધી માણસનું અંતર અંતરની સમતા પ્રાપ્ત ન કરે ત્યાં સુધી એ બાહ્ય પદાર્થોના સુખને પણ ભોગવી શકે નહીં. ત્યારે અંતરની સમતા પ્રાપ્ત કરવા માટેનું સૌથી પહેલું પગથીયું છે “સત્સંગ” અંતરનું અંત:કરણ જો ગંધાતું હોય, અંતરનું તત્વ જો ગંધાતું હોય તો એને અંતરની સ્વસ્થતા પ્રાપ્ત થઇ શકે નહીં. ભગવદ ગીતમાં કહ્યું છે કે જે અંતરથી પ્રસન્ન છે તે વધારે સુખી છે. “श्रुतिविप्रतिपन्ना…..यो गमवापसयसि”….. (गीता २-५३). કેટલાક માણસો ખીલેલાને ખોલેલાજ હોય છે. ઘોર વેદના હોય તો પણ ખીલેલાજ હોય છે. કેટલાક માણસોને તમે જોજો, જયારે જુઓ ત્યારે કરમાયેલાને કરમાયેલાજહોય. @5.15min. કરમાવાના અને ખીલવાના કારણો સૌની પાસે હોય છે. એટલે આપણે ત્યાં પ્રાચીન ઋષિ-મુનીઓએ મંતવ્ય આપ્યું છે કે માણસને જો સુખી થવું હોય તો એ એના અંતરને સુખી કરો. એટલેકે એની આંતરડીને ઠારો. પેટમાં ભૂખ લાગે ત્યારે આંતરડી બળે છે. કોઈ કઈ ખાવાનું આપે તો આંતરડી ઠરે છે. તમારી નજીકના માણસોજ તમારી આંતરડી ઠારે છે અને સૌથી વધારે બાળે પણ છે. નજીકના માણસો પ્રશ્નો ઊભા કરે છે અને પ્રશ્નોનું સમાધાન પણ કરે છે. પ્રશ્નો ઊભા કરનાર માણસો જેને મળ્યા છે એ માણસ અંદરથી તપતો હોય છે. એ તપેલા માણસને સત્સંગ ઠારે છે. સત્સંગમાં જાય એટલે ઠંડો થાય. તપવું એ સહન કરવા યોગ્ય છે પણ બળવું એ વધારે કઠીન છે. બળતા માણસો જેવું દુનિયામાં કોઈ દુઃખી નથી.@10.00min. બળતા માણસને જે ઠારે એનાથી મોટો કોઈ સંત નથી, એનાથી મોટો કોઈ દાતા નથી, જ્ઞાની નથી, પરમાર્થી નથી. એ કામ કેવી રીતે થઇ શકે? એના અંતરની અંદર એક શીતળતા મૂકી આવો અને આ શીતળતાનું પહેલું પગથીયું છે સત્સંગ, બીજું પગથીયું છ, ઉપાસના અને ત્રીજું પગથીયું છે, અંતર્મુખતા. અંતર્મુખતાનો અર્થ થાય છે, બાહ્ય જે દુઃખના કારણો છે એમાંથી મનને ખેંચી લો.તમારો દીકરો દુઃખ દેતો હોય તો માની લો કે તમારો દીકરો હતોજ નહીં. જે કોઈ પ્રતિકુળ માણસ હોય એમાંથી મનને ખેંચી લો. અંતર્મુખતા આવે ત્યારે મનને પાછું ખેંચી શકાય. મોહના બે રૂપ છે. માણસ જે પકડે છે, એ બે રીતે પકડે છે. રાગાત્મક રીતે અને દ્વેષાત્મક રીતે. રાગાત્મક રીતે પકડાય ત્યારે એને સુખ-આનંદ મળે છે. જો તમારો દીકરો તમને બળતરાજ આપતો હોય, તમારું લોહી બાળતો હોય તો તું અળગો થઇ જાને? પણ દ્વેષ માણસને અળગો નથી થવા દેતો. દ્વેષ બહુ પ્રબળ છે. એ સતત દીકરાની એનીએજ વાતો કર્યા કરે છે. એટલે આ બે રીતે માણસ પકડાય છે. જયારે એ સત્સંગમાં જાય, ઉપાસના કરે અને અંતર્મુખતા થાય ત્યારે માણસ અળગો થાય છે. અંતર્મુખ થવાનો અર્થ એવો નથી કે આંખ મીંચીને બેસી રહે. અંતર્મુખતાનો અર્થ છે કે બાહ્ય પદાર્થનું નુકશાન થાય છતાં એ કેટલો સ્વસ્થ રહી શકે છે? એટલે આપણે ત્યાં સત્સંગને માધ્યમ બનાવવા માટે શાસ્ત્રના જુદીજુદી કક્ષાના ગ્રંથો છે.@15.00min. ગ્રંથોના પાંચ રૂપ છે. વેદો, ઉપનિષદો, મહાકાવ્યો, પુરાણો અને સંતવાણી. આ પાંચેયની કક્ષાઓ જુદી જુદી છે, લક્ષ્ય એકજ છે. વેદો લોકભોગ્ય ન રહ્યા, લોકોમાં પ્રચલન રહ્યું. આખી દુનિયામાં એક હિંદુ પ્રજા એવી છે કે  પોતાના મૂળ ગ્રંથોને જાણતી નથી. મુસલમાન કુરાનને, ક્રિશ્ચિયન બાઈબલને, જૈન એના કલ્પસુત્રને અને બૌદ્ધ એના ત્રિપિટકને વાંચે છે અને જાણે છે પણ બાર મહિનામાં એકેય દિવસ એવો નથી આવતો કે જ્યાં હિંદુઓ ભેગા મળી એના વેદોનું વાંચન કરતા હોય. આપણે ઉપનિષદોની ચર્ચા કરવાની છે. પછી આવ્યા મહાકાવ્યો અને આ મહાલાવ્યો શાસ્ત્રો બની ગયા, કારણકે મૂળ શાસ્ત્રો એટલા પ્રચલિત ન થયા. મહાકાવ્યો બે છે, રામાયણ અને મહાભારત. મહાકાવ્ય અને ઈતિહાસ, મહાકાવ્ય અને ધર્મશાસ્ત્ર, એમાં ફર્ક છે. જેમાં રસમય સામગ્રી પીરસવામાં આવે એનું નામ મહાકાવ્ય. આ મહાકાવ્યોને ઈતિહાસ માનવા નહીં. મહાકાવ્યોથી જીવનનો એક માર્ગ મળે છે. પછી પુરાણો આવ્યા, એની પણ ચર્ચા નથી કરવી. એ પછી સંતવાણી આવી. બુદ્ધથી માંડીને પુનીત મહારાજ સુધી અને આજ સુધી જે સંતો થયા એમણે લોકભાષામાં એમની વાણી મૂકી. શાસ્ત્રો સંસ્કૃતમાં એટલે શાસ્ત્રોને સમજવા માટે સંસ્કૃત ભણવું પડે. પણ નરસિંહ મહેતા કે પ્રીતમ સ્વામીની ભાષા સમજવા માટે કોઈ ભાષા ભણવાની જરૂર પડે નહીં. કારણકે એ લોકભાષા છે. શ્રી મદ રાજચંદ્રની આત્મસિદ્ધિ સમજવા માટે તમારે કોઈ જુદી ભાષા ભણવાની જરૂર નથી. @20.02min. એટલે સંતવાણી કે સંતવાંગમય જેને કહેવાય એ હંમેશા લોકભાષામાં રહેવાના. હિંદુ પ્રજાને આજે પણ ફરીથી આત્મ ગૌરવવાળી કરવી હોય તો એના માટે ઉપનિષદના ગ્રંથો પર્યાપ્ત ભાથું લઈને બેઠેલા છે, પર્યાપ્ત શક્તિ લઈને બેઠેલા છે એટલે આપણે આજે ઉપનિષદોની ચર્ચા કરવાની છે. ઉપનિષદ એ ચિંતન ગ્રંથ છે, ઉપનિષદની કેટલીક ખાસિયતો છે. ઉપનિષદોમાં ક્યાંય, કોઇપણ જગ્યાએ સાધુ નથી, પણ ઋષિ છે, મુની છે. ઉપનિષદોની અંદર શાંતિથી, પલાંઠી વાળીને અંતર્મુખ થવાની વૃત્તિ છે. એક વખત જો તમારા મસ્તિષ્કમાં આ વાત બેસી જાય તો ભગવાનના દર્શન કરવાની દોડાદોડી શાંત થઇ જાય. તમે જ્યાં બેઠા છો ત્યાજ તમને ભગવાનના દર્શન થાય. આખા ઉપનિષદનો સાર અંતર્મુખતાનો છે પણ એમાં અકર્મણ્યતા નથી. ઉત્તરવર્તી કાળમાં નિવૃત્તિ અકર્મણ્યતા એકબીજાના પર્યાય બની ગયા, કશું કરવાની જરૂર નથી. જયારે ઉપનિષદ કહે છે, “कुर्वन्नेवेह कर्माणि जिजीविषेच्छत समा:, एवं त्वयि नान्यथेतोस्ति न कर्म लिप्यते नरे” કર્મ કરતાં કરતાં તું ૧૦૦ વર્ષ જીવવાની ઈચ્છા રાખ. અને કર્મનો ફલિતાર્થ કર્યો છે એ કર્તવ્ય કર્મ, તમારી જવાબદારી. ઉત્તરવર્તી જે સાધુયુગ(શ્રમણયુગ) આવ્યો એમાં ત્યાગ અને વૈરાગ્યની પ્રધાનતા છે @25.00min. ઉપનિષદ તથા ભગવદ ગીતામાં કર્તવ્યની પ્રધાનતા છે. સાધુયુગના વૈરાગ્યમાં પત્ની અને ઘર છોડાવવાની વાત છે, શરીર ઉપર ઘ્રણા ઉત્પન્ન કરાવે છે. ઉપનિષદમાં આવી વાત નથી. ઉપનિષદો શરીર ઉપર ઘ્રણા કરાવતા નથી પણ કહે છે કે શરીર તો એક માધ્યમ છે અને શરીરથી વધારે કંઈ ઉત્તમ નથી. એક ઓળખીતા સંતની વાત સાંભળો, જેને રાત્રે ઊંઘજ નથી આવતી, કહે છે કે મારા નાકમાં ચીકાશ નથી, સુકાઈ ગયું છે. નાકમાં જે લીંટ છે એ એક જાતનું લુબ્રીકેશન છે અને માણસ માટે કલ્યાણકારી છે. આંખમાં ચીકાશ છે એ પણ એક જાતનું લુબ્રીકેશન છે. ઉપનિષદ એ ઋષિ માર્ગ છે અને ઋષિ કહે છે, “शरीर माद्यम खलु धर्म साध्यम” શરીર એ ધર્મનું સાધન છે. ખરેખર ત્યાગ અને વૈરાગ્ય તો કર્તવ્યના પોષક બનવા જોઈએ. પત્ની કે ઘરનો ત્યાગ કરવો નહીં. તમે યુવાવસ્થામાં હો, તો તમારું કર્તવ્ય કરો. તમે સત્સંગ કરવા આવો અને પતિ-પત્નીને જુદા કરાવી નાંખે એવી એક સત્ય ઘટના સાંભળો. એક પત્ની સ્વામીજીના આશ્રમમાં આવી અને બહુ રડી અને કહ્યું એક બાપુએ મારા પ્રોફેસર પતિને મારી પાસેથી છીનવી લીધો. એક દિવસ આ બાપુએ મારા પતિનો હાથ જોઇને કહ્યું, અરે મૂરખ તું કયા સંસારમાં પડયો છે? તારા હાથની રેખા બતાવે છે કે તું તો @30.00min. એક મોટો યોગીરાજ-યોગીશ્વર થવાનો છું. એટલે મારા પતિએ કહ્યું કે આ ઘર છોડીને તું જતી રહે ક્યાં તો હું જતો રહું. હવે આપણે બે ભેગા નહિ રહી શકીએ. આ ત્યાગ છે, વૈરાગ્ય છે, પણ કર્તવ્ય નથી. એટલે ત્યાગ અને વૈરાગ્ય જયારે કર્તવ્યના બાધક બને છે ત્યારે સમાજનું પતન થાય છે. ઊંચા ગુણોના દ્વારા પતન થાય ત્યારે એને બચાવવું બહુ મુશ્કેલ છે. ઉપનિષદમાં પતિને આદર્શ પતિ થવાનું અને પત્નીને આદર્શ પત્ની થવાનું કહ્યું છે. પિતાને આદર્શ પિતા અને પુત્રને આદર્શ પુત્ર થવાનું કહ્યું છે. ઉત્તર ગુજરાતમાં એક તલાવડી આગળ ૩૬ પટેલો પાણી ભરવા ગયા. સામે એક મઠ જોઇને બધા ઘડા પાણીમાં તરતા મૂકી દીધા અને મઠના મહારાજ સાથે જોડાઈને બાવા થઇ ગયા. બધાને સન્યાસી બનાવી દીધા અને બધા પટેલો રાજી-રાજી થઇ ગયા. ચાર-પાંચ દિવસ પછી મહારાજે બોલાવ્યા અને પૂછ્યું, पहले आप क्या करते थे? ખેતી કરતા હતા. મહારાજે કહ્યું  अपने पास ८०० बिंघा जमीं है. બીજા દિવસથી બધાને ખેતરમાં લગાવી દીધા. આખો દિવસ કામ કરી થાકીને આવે ત્યારે વિચારે કે આના કરતાં તો ઘરમાં હતા તે સારા હતા. બધા પાછા પોત-પોતાને ઘર ભેગા થઇ ગયા. @35.15min. ઉપનિષદમાં ત્યાગ-વૈરાગ્ય છે પણ કર્તવ્ય માટે છે, કર્તવ્ય છોડાવવા માટે નથી. જ્યાં છો ત્યાં તમે તમારું કર્તવ્ય કરો. ભગવદ ગીતાનો મૂલાધારજ કર્તવ્ય માટે છે. અર્જુનને સન્યાસ લેવો છે, પણ કૃષ્ણને યુદ્ધ કરાવવું છે. અર્જુને યુદ્ધ ન કરવાના જે કારણો આપ્યા છે, એ બધા ત્યાગ અને વૈરાગ્યના છે. કૃષ્ણે કહ્યું આ યુદ્ધ તારા ભોગો માટે નથી પણ તારા કર્તવ્ય માટે છે. જો તું આ યુદ્ધ નહિ કરે તો હજારો દ્રૌપદીઓની લાજ લુંટાશે. કોઈ સ્ત્રી સલામત નહિ રહે અને માત્ર કૌરવોનું રાજ થઇ જશે. માટે આ યુદ્ધ તારા માટે કર્તવ્ય છે. ત્યાગ અને વૈરાગ્યની વાત તમે જો કર્તવ્ય છોડાવવા માટે કરો તો તમારો વિનાશ થશે. સ્ત્રી હોય કે પુરુષ, જેમ જેમ તમારા ખભા મજબુત થતા જાય એમ એમ તમારા કર્તવ્યનો વ્યાપ વધતો જાય અને તમારી મહત્તા પણ વધતી જાય. જે માણસ પોતાના બાળકને ખવડાવી નથી શકતો, @40.02min. એ મરી જાય તો બહુ દુઃખ ન થાય. પણ જે માણસ લાખો માણસોનું પોષણ કરે છે, પ્રેરણા આપે છે, એમનો ભાર ઉપાડે છે એને માટે લાખો લોકો રડે છે. ઉપનિષદો સકારાત્મક ગ્રંથ છે, નકારાત્મક નથી. ઋષિ માર્ગ-વૈદિક માર્ગ સકારાત્મક છે. જે છે એ ભગવાનનું બનાવેલું છે, તમારા માટે છે, તમે એને માટે છો. તમે એનો સારી રીતે સમ્યક રીતે ઉપયોગ કરી જાણો તો તમે સાચા માર્ગે છો. પહેલું ઉપનિષદ છે  “इशावास्यम” ઉપનિષદ એટલે શું? આપણે ત્યાં સંકૃત છે એમાં અગાધ શબ્દભંડોળ છે. એમાં જેટલી ડૂબકી મારો એટલા અર્થો નીકળશે. સંસ્કૃતના શબ્દોની આ વિશેષતા છે. એક કથાકાર સજ્જન ભોગીલાલનું ઉદાહરણ સાંભળો. કેટલાક શબ્દોનો અર્થ નથી હોતો. બંગાળમાં ભલે સ્ત્રી ટોપલા ઉપાડતી હોય પણ નામ હોય ચંદ્રમુખી. અહિયાં તો ગામમાં કાશીઓજ કાશીઓ. મણીઓજ મણીઓ. ઉપનિષદ નામ છે, એ પણ સમજવાનું છે. હાર શબ્દનો અર્થ સાંભળો. હાર એટલે પરાજય. @45.04min. પૂર્વજોએ હારનું નામ બહુ સમજણ પૂર્વક રાખેલું છે. એટલે આપણે ત્યાં એક પધ્ધતિ છે, કે હાર ભગવાનને પહેરાવવાનો, ધર્મ ગ્રંથને પહેરાવવાનો. કદાચ આપણને હાર પહેરવો પડે તો ઈશ્વરની પ્રસાદી તરીકે પહેરવો. હારની આગળ આંગ ઉપસર્ગ મુકો તો અર્થ થાય આહાર અને વિ ઉપસર્ગ મુકો તો વિહાર, ઉપ ઉપસર્ગ મુકો તો ઉપહાર. એમ તમે ઉપસર્ગો મુકતા જાવ એટલે એ શબ્દના અનેક અર્થ થાય. અહિયાં ષદ ની આગળ ઉપ અને નિ ઉપસર્ગો મુકવામાં આવ્યા. ઉપ એટલે નજીકમાં. આજે એકાદશી છે એટલે વાસનો ઉપસર્ગ “ઉપ” થી એટલે નજીકમાં(ભગવાનની) વસવું. નજીકમાં જે વસે (ગુરુની નજીકમાં રહે તેને) એના માટે અંતેવાસી શબ્દ વપરાય છે. બીજો માણસ જે ભગવાનની સમીપમાં રહેનારો છે, એને માટે વૈષ્ણવોએ ખાસ શબ્દો મુક્યો સાયુજ્ય, સાલોક્ય, સામીપ્ય અને સારુપ્ય. આ ચાર પ્રકારની મુક્તિ બતાવી છે. એજ પ્રમાણે ઉપનિષદનો અર્થ થાય છે સંપૂર્ણ ભાવથી સમીપમાં રહેવું. ભગવદ ગીતામાં વારંવાર એક શબ્દ આવે છે. सर्व भावेन भारत – भावेन એટલે ભાવથી અને सर्व भावेन એટલે બધા ભાવથી.

 

http://sachchidanandji.org/cgi-bin/playlect.cgi?../SATLECT/mp3ss986.htm:SATLECT   2

EXTRAÑAS PLANTAS DE INTERIOR

EXTRAÑAS  PLANTAS  DE  INTERIOR

 

4. Crassula umbella Una planta hermosa e inusual que la naturaleza ha creado  . 5. Euphorbia obesa (Euphorbia obesa) Una exótica planta verdosa, a menudo se confunde con un cactus, aunque no tiene espinas. 6. Euphorbia “Cabeza de la medusa” (Euphorbia caput-medusae) Una planta venenosa con ramas parecidas a serpientes que se extienden en diferentes direcciones . 7. Platycerium (Platycerium) El helecho  original  con cuernos de venado crece en un árbol o en posición vertical. 8. Euphorbia tirucalli Una planta perenne con tallos sin hojas recibió otro nombre: “árbol de lápiz”.

9. Haworthia Cooper (Haworthia cooperi) Planta de interior con hojas gruesas y carnosas ,  que almacenan agua durante un largo período de calor y sequía. 10. La limpieza de Morgan (Sedum morganianum) La limpieza de Morgan o la cola de burro con tallos carnosos y colgantes sirven como depósito para el agua en climas áridos. 11. Hierba sacacorchos. Las hojas de una planta inusual fueron creadas por la madre naturaleza. 12. Rare Gentian Urnula (Gentiana urnula) Belleza tibetana con hojas en forma de romboide .

ओ बाबू एक पैसा दे दे -प्रेम धवन; फिल्म: ‘वचन/ Paresh Vyas is with Yamini Vyas and Kaushik Mehta.

 Paresh Vyas is with Yamini Vyas and Kaushik Mehta.

Indian oil was kind enough to reduce the fuel price by 1 paisa. News paper call it ‘Faux Pas’. I pick up the word and tell the story of the word….

ફોપા:
ભૂલમાં મિસ્ટેકથી કાંઈક વધારે

तेरी रोज मनाए दिवाली दिवाली
तू हरदम मौज उड़ाए, कभी ना दु:ख पाए
ओ बाबू एक पैसा दे दे
-प्रेम धवन; फिल्म: ‘वचन’ (1955)

આનંદો. ચૌક પુરાવો. મંગલ ગાઓ. ચૂલ્હે લાપસીનાં આંધણ મેલો કે બળતણનાં ભાવમાં થિયો ઘટાડો રે!
ઇન્ડિયન ઓઈલની નવી ફિલ્મ ‘વચન’ (2018) રીલીઝ થઇ છે. હે મિત્રોન્, જાઓ, લીટરે એક પૈસો ઓછો. મોજ કરો. એક પૈસો? ના, અમને જરાય ઓછું નથી આવી ગયું. પેટ્રોલ ડીઝલનાં ભાવ તો ચંદ્રમા જેવા છે, ક્યારેક વધે તો ક્યારેક ઘટે. ચંદ્રમામાં થતી વધઘટથી દરિયાનાં મોજા આવે ‘ને જાય. ક્યારેક ભરતી તો ક્યારેક ઓટ. અમારી રોજની જિંદગીમાં આમ કાંઈ ખાસ ફેર પડતો નથી. લોકો તો ખોટી બૂમરાણ મચાવે છે. ભક્તજનોને પૂછો. જૂના પેટ્રોલનાં બિલ સોશિયલ મીડિયા પર વાઈરલ થઇ રહ્યાં છે. ભક્ત કટારલેખકોને પૂછો. તેઓ તો વિરોધ પક્ષોને દોષ દઈ રહ્યાં છે. કેરોસીન નહીં સળગાવી શક્યા એટલે પેટ્રોલ સળગાવી રહ્યાં છે, એવું બિંદાસ લખી રહ્યાં છે. પણ સાહેબ, ઇન્ડિયન ઓઈલનાં માંધાતાઓને અમારું નમ્ર નિવેદન છે કે તમે આ પામર પરજાની આમ મજાક તો ના ઉડાવો. પહેલાં કહો કે ‘જાઓ ચાર આના ઘટ્યા’, પછી કહો કે ‘ના, હવે માત્ર એક રાતી પાઈ જ ઘટે છે. આ તો કારકૂની ભૂલ હતી; જે અમે સુધારી છે.’ લો બોલો! કોંગ્રેસે તક ઝડપી અને સરકારની આ રીતે મજાક કરવાની રીતને વખોડી. વિરોધ પક્ષ છે. વિરોધ કરવો એની પવિત્ર ફરજ છે. અમે જો કે નિર્લેપ ભાવે શબ્દસંહિતા માટે શબ્દ ગોતી રહ્યા હતા; જે આ સમાચારનાં મથાળાએ અમને દઈ દીધો. ‘ઇન્ડિયન ઓઈલ ફોપા: પેટ્રોલ ડીઝલ પ્રાઈસ કટ બાય વન પૈસા એન્ડ નોટ સિક્સટી પૈસા.’ અમને જોઈતો શબ્દ મળી ગયો. ઇન્ડિયન ઓઈલ જાય તેલ લેવા, અમે તો ફોપા (Faux Pas) શબ્દની સંહિતા રજૂ કરીશું. તંઈ શું?
ફોપા મૂળ ફ્રેંચ શબ્દ છે. ગુજરાતી લેક્સિકોન અનુસાર એનો અર્થ થાય છે: વર્તનમાં કે રીતભાતમાં ગંભીર ભૂલ, આબરૂને જોખમમાં નાખે એવું કામ, અવિચારી કૃત્ય. સામાન્ય ભૂલને મિસ્ટેક કહેવાય. ગંભીર ભૂલને બ્લન્ડર કહેવાય. ફોપા આમ તો બ્લન્ડરનો જ સમાનાર્થી શબ્દ પણ થોડો ફેર છે. ફોપા સામાન્ય રીતે સામાજિક શરમિંદગી થાય એવી ભૂલ માટે વપરાય. જેમ કે જાહેરમાં અગાડી કે પિછવાડેથી, મોટેથી ઓડકાર કે પાદકાર કરવો ફોપા કહેવાય. જેમ કે કોઈ પાર્ટીમાં કોઈની અણછાજતી ટીકા કરો પછી ખબર પડે કે એનો જમાઈ તો સામે જ ઊભો છે તો એ પણ ફોપા ગણાય. ટૂંકમાં બોથડ સામાજિક ભૂલ ફોપા કહેવાય. સભ્ય સમાજની રીતભાત કે શિષ્ટાચારને છોડીને શરમજનક વર્તણુંક પણ ફોપા કહેવાય. ‘બ્લન્ડર’ શબ્દ સામાન્ય રીતે મંદબુદ્ધિ કે મૂર્ખાઈ ભરેલી ગંભીર ભૂલ માટે વપરાતો હોય છે. એક વાર સાંઇઠ પૈસા ઘટાડવાની જાહેરાત પછી એક પૈસો ઘટાડવાની ચેષ્ટાથી સરકારની આબરૂ ધોવાઈ છે. આ ભૂલ મૂર્ખાઈ ભરેલી ભૂલ કરતાં પણ આબરૂ જોખમમાં નાંખે એવી ભૂલ જરૂર કહી શકાય.
જો કે ફોપા શબ્દ ફેશન શો કે કોઈ સેલેબ્રીટીનાં વસ્ત્રો કે બોલીમાં થયેલી ભૂલ માટે વધારે વપરાય છે. અગાઉ કહ્યું એમ ફોપા ફ્રેંચ શબ્દ છે. ‘ફો’ એટલે ખોટું કે ભૂલ ભરેલું અને ‘પા’ એટલે પગલું. ઇંગ્લિશમાં જેને આપણે ‘ફોલ્સસ્ટેપ’ અથવા ‘મિસસ્ટેપ’ કહી શકીએ. સંયોગની વાત એ છે કે આ ફ્રેંચ શબ્દ ફ્રાંસનાં પ્રેસિડન્ટથી ગયા મહીને થયેલી એક ભૂલનાં સંદર્ભે પણ સમાચારમાં આવ્યો હતો. બન્યું એવું કે ગયા મહિનાની શરૂઆતમાં ફ્રેંચ પ્રેસિડન્ટ ઇમેન્યુઅલ મેક્રોન ઓસ્ટ્રેલિયા ગયા હતા. ઓસ્ટ્રેલિયાનાં પ્રાઈમ મિનિસ્ટર માલ્કમ ટર્નબુલ અને એમની પત્ની લ્યુસીએ એમનું સ્વાગત કર્યુ. આગતાસ્વાગતા, ભાષણબાજી અને દેશોનાં સંબંધો વિકસાવવાની વાતો થઇ. આમ બંને દેશોની ભાષા અલગ. ઓસ્ટ્રેલિયાવાળા ઇંગ્લિશ બોલે અને ફ્રાંસવાળા ફ્રેંચ બોલે. વળતી વેળા અભિવાદન સમારોહમાં ફ્રેંચ પ્રેસિડન્ટે ઇંગ્લિશમાં બોલતા કહ્યું કે “મારી આગતાસ્વાગતા બદલ હું ઓસ્ટ્રેલિયાનાં વડાપ્રધાન અને એની ‘સ્વાદિષ્ટ’ (!) પત્નીનો આભાર માનું છું.” જબરો ગોટો થયો. આઈ મીન, મિત્ર દેશનાં વડાની પત્ની સ્વાદિષ્ટ લાગે એટલે? સ્વાદિષ્ટતા પારખવામાં તો જીભ અને હોંઠ જેવી સ્પર્શેન્દ્રિયની સંડોવણી જરૂરી બને. આવું તે થોડું હોય? અને હોય તો કોઈ જાહેરમાં એવું થોડું બોલે? આ તો જબરો છબરડો થયો. પત્રકારો અને હાજર રહેલાં તમામ જો કે હસી પડ્યા. પણ મીડિયા અને સોશિયલ મીડિયામાં આ ફોપાનાં કારણે દિવસો સુધી ચર્ચાઓ ચાલી. કોમેન્ટ્સ થતી રહી. આવી ગલતીસે મિસ્ટેક થઇ કેવી રીતે થઇ? વાત જાણે એમ છે કે ફ્રેંચ ભાષામાં ‘ડેલિસિઅક્સ’ શબ્દનો અર્થ ‘ડીલાઈટફુલ’ અર્થાંત ઉમંગી કે મોહક થાય છે. પણ ઇંગ્લિશમાં ‘ડેલિસિયસ’ શબ્દનો અર્થ સ્વાદિષ્ટ એવો થાય છે. લોસ્ટ ઇન ટ્રાન્સલેશન, યૂ સી! ભાષાંતરની ભૂલને કારણે ઘણી વાર ફોપા થતું રહે છે. ફોપા જો કે જાણ્યે પણ થાય અને અજાણ્યે પણ થાય. અજાણ્યે થયેલું ફોપા હસી કાઢવું જોઈએ. જાણી જોઇને કરેલું ફોપા અલબત્ત યાદ રાખવું જોઈએ. ફર્ગિવ એન્ડ રીમેમ્બર, યુ સી! રોમાન્સ વાર્તાનાં લેખિકા ફેઇથ બાલ્ડવિન કહેતા કે માફ કરવું પણ… યાદ પણ રાખવું. ભૂલી જઈએ તો એ વાત આંતરમનમાં તો રહે જ. વખત આવ્યે વધારે હેરાન કરે. પણ જો માફી દીધી છે એ યાદ રાખીએ તો મોટું દિલ રાખ્યાની એક સારી લાગણી હંમેશા સાથે રહે. માટે અજાણ્યે થયેલાં ફોપાને માફ કરી, માફ કર્યુ છે એ વાત યાદ રાખી, હસી કાઢી, આગળ ચાલ્યા જવું. સરકાર ભલે આપણું તેલ કાઢે પણ આપણે તો જીવતરનાં ચકરાવામાં તેલ ઊંજતા જ રહેવું જોઈએ. છૂટકા થોડાં હૈ?! હું તો જઈ રહ્યો છું પૈસાનું પેટ્રોલ કરવા. આપ?
શબ્દશેષ :
“મારી પોતાની જાત માટે સમય ન ફાળવી શકવો, એ મારો સૌથી મોટો ફોપા (શિષ્ટાચારની ખામી) છે.” -અમેરિકન ફેશન ડીઝાઈનર ડોના કરેન

 

ઈ-વિદ્યાલય +ધર્મની જરૂર શું છે?

સૌ મિત્રોને …

    ઈ- વિદ્યાલયની વેબ સાઈટ ક્રેશ થયા પછી, અને બે નાનાં બાળકો હોવાના કારણે ઈ-વિદ્યાલયની સંચાલક શ્રીમતિ હીરલ  શાહ અસમંજસમાં પડી ગઈ હતી કે, ‘હવે શું કરવું?’ તેણે યુ-ટ્યુબ પર શિક્ષણાત્મક વિડિયો બનાવીને અદભૂત  કામ કર્યું છે.

      હવે ઈ-વિદ્યાલયનો નવો બ્લોગ બનાવવામાં આવ્યો છે. આ રહ્યો .

   તેના ઉત્સાહમાં વધારો કરવા ઈ-વિદ્યાલયના આ નવા સ્વરૂપને મઠારવા છેલ્લા અઠવાડિયાથી મચી પડ્યો છું.

     એક નવી વાત અને તમને જરૂર ગમશે…..

    આજથી ઈ-વિદ્યાલય પર બે નવા વિભાગ શરૂ કર્યા છે. મારો અન્ય જગ્યા પરનો ખજાનો હવે દેશનાં બાળકોને મળશે.

http://e-vidyalay.blogspot.com/2018/06/blog-post_94.html

http://e-vidyalay.blogspot.com/2018/06/blog-post_30.html

    એક વિનંતી કરવાની કે, આ નવી સાઈટની બને તેટલા લોકોને ( દેશમાં) જાણ કરશો? તેમનાં ઉછરતાં બાળકોને હકારાત્મક દિશામાં વાળવાનો આ નિઃશુલ્ક પ્રયાસ છે. તમારો સાથ અને સહકાર મળશે, તો એ વ્યાપક બની શકશે. એ મદદ માટે આ વિનંતી છે.

 

    સબસ્કાઈબ કરવાની સગવડ તરફ પણ ધ્યાન દોરશો , તો તેમને email update automatically મળશે.

    આ સત્કાર્યમાં મદદરૂપ થવા તમારા સમ્પર્કમાં હોય તેવા મિત્રોને આ બાબતની જાણ કરશો ?  તમારા બ્લોગ પર આ પોસ્ટ રિબ્લોગ કરીને પણ તમે આ ખબરનો વ્યાપ કરી શકશો.

http:/

/sachchidanandji.org/cgi-bin/playlect.cgi?../SATLECT/mp3ss69.htm:SATLECT   7

4A – CHINTAN, JUNAGADH – જુનાગઢ – ડૉ. સુભાષ એકેડેમી – ધર્મની જરૂર શું છે? ધર્મ ન પાળવામાં આવે તો વાંધો શું છે? સંસ્કૃતિ, અધ્યાત્મની શું જરૂર છે? ઘણીવાર લોકો ઝનુનમાં આવીને કહેતા હોય છે, मर जायेंगे, मिट जायेंगे लेकिन धर्मको बचायेंगे ધર્મ નહિ બચે તો વાંધો શું છે? આપણે શાંતિથી વિચાર કરવાનો છે કે ધર્મનો અર્થ શું છે? આપને ત્યાં લખ્યું છે धारणात धर्म मित्याहु धर्मो धारयते प्रजा: જે પ્રજાનું ધારણ કરે એનો અર્થ શું છે? જેના કારણે પ્રજા રક્ષિત રહે, પ્રજાની વ્યવસ્થા થાય. પોલીસ ન હોય તો, રાજ-શાસન ન હોય તો જુનાગઢની દશા શું થાય? પ્રજાનું ધારણ કેવી રીતે થઇ શકે? ધર્મ એટલે સત્ય. સત્ય અને ધર્મને અલગ ન કરી શકાય. આ બંનેને જ્યારે અલગ કરો તો સત્ય ખોટું ન હોય, ધર્મજ ખોટો હોય. ધર્મ જયારે સત્યથી ખસવા માંડે ત્યારે એ પ્રજાને ધારણ કરવાની ક્ષમતા પણ ગુમાવવા માંડે. સત્ય એટલે શું? સત્યનો પર્યાય છે ન્યાય, એટલે ધર્મ, સત્ય અને ન્યાય એ ત્રણ પર્યાય થયા. એટલે ધર્મથી સત્ય છે, સત્યથી ન્યાય છે તો ધર્મ પ્રજાનું ધારણ કરશે. પણ જયારે ધર્મ, સત્ય અને ન્યાયથી દૂર ખસી જાય ત્યારે એ ગંધાઈ ઉઠેલું પ્રાણ વિનાનું મડદું છે. તમારે તમારી જાતને પૂછવાનું છે કે મારો ધર્મ બધાને ન્યાય આપે છે? તમારા ધર્મથી સ્ત્રીઓને ન્યાય મળે છે? તમારા ધર્મથી ગરીબોને, દુર્બળ માણસોને, શુદ્રોને, અશ્પૃશ્યોને ન્યાય મળે છે? પણ જો તેઓ એમ કહેતા હોય કે તમારો ધર્મ અમારા માટે તો ત્રાસરૂપ છે, તો એમ સમજવું કે તમારો ધર્મ સત્ય અને ન્યાયથી દૂર ખસ્યો છે, એટલે એનામાં ધારણ કરવાની ક્ષમતા રહી નથી. ઋષિનો અર્થ શું છે? ઋષિનો અર્થ છે ધર્મને સત્ય અને ન્યાયની પાસે લાવવો. લોકોમાં સ્થાપિત હિતો ધર્મને સત્ય અને ન્યાયથી હંમેશા દૂર કરતા રહે છે. @7.44min. સંસ્કૃતિ એટલે શું? જે સંસ્કાર આપે એનું નામ સંસ્કૃતિ. જો એ સંસ્કૃતિ અશુભ અને અકલ્યાણકારી હોય તો તમે સંસ્કૃતિનું પાલન કરીને પણ તમારો વિનાશ થશે. અધ્યાત્મનો અર્થ શું છે? किं तद्ब्रह्म किमध्यात्मं किं कर्म पुरुषोत्तम। अधिभूतं च किं प्रोक्तमधिदैवं किमुच्यते (गीता 8-1) અધ્યાત્મ એટલે શું? અધ્યાત્મનો અર્થ થાય છે અંતર વ્યવસ્થા, આંતરિક વ્યવસ્થા. ધર્મ બાહ્ય વ્યવસ્થા ઊભી કરશે. હું ગાંધીજીને આ શતાબ્દિના બહુ મોટા આધ્યાત્મિક પુરુષ માનું છું છતાં મારે ગાંધીજી સાથે અર્થ તંત્ર, રક્ષણ તંત્ર અને કોમ-કોમના પ્રશ્ન ઉપર ગંભીર મતભેદો છે. એનો અર્થ એવો નથી કે હું એમની સાથે સર્વાંશમાં વિરોધ રાખું. મતભેદો રાખીને પણ તમે એકબીજાના પ્રત્યે સદભાવ ન ઓછો થવા દો, એજ ગાંધીવાદ છે. ગાંધીજીની ધરપકડનો પ્રસંગ સાંભળો.@11.23min. અધ્યાત્મનો અર્થ ચમત્કાર નથી. ગાંધીજીએ કેટલા ચમત્કારો કર્યા હતા? જે માણસે જરાયે કંકુ ન કાઢ્યો, એ માણસે આઝાદી અપાવી. સરદાર પટેલે 600 ઉપરના રજવાડા એક કરી આપ્યા એ એક મોટો ચમત્કાર છે. અહી જે ઢગલાબંધ ચમત્કારો કરે તે નથી કાઠીયાવાડનો પાણીનો પ્રશ્ન હાલ કરતા કે નથી ગુંડાગીરીનો પ્રશ્ન. અષ્ટાવક્ર અને જનક વિષે સાંભળો. એક બહુ મોટો આક્ષેપ છે કે મિથિલામાં આગ લાગી હોય તો રાજાનું કર્તવ્ય છે કે સભા છોડીને વ્યવસ્થા કરવા જવું જોઈએ. સ્વામીજીનો અગરબત્તી ખરીદવા વિશેનો અનુભવ સાંભળો. તમે ગુફામાં જઈને સંતાઈ જાવ, પાતાળમાં પેસી જાવ કે આકાશમાં ચાલ્યા જાવ, પણ ઘટનાઓ તમારો પીછો છોડવાની નથી. અને જે ઘટનાઓ પ્રસંગો છે એમાં તમારી આંતરિક વ્યવસ્થા કેટલી રહે છે, એનું નામજ આધ્યાત્મ છે. @17.29min. સૌરાષ્ટ્રમાં એક ઠક્કરના ઘરની ઘટેલી ઘટના સાંભળો. જો તમારી પાસે પૈસાનું જોર હોય તો કાંતો બાળકને કે કાંતો વૃદ્ધને દત્તક લેજો. જીવનમાં એક પુરુષાર્થની સીમા છે અને જો ન હોત તો આ સભા કરવાની જરૂર ન હોત. જ્યાં તમારી સીમા અટકી જાય ત્યાં આગળનું જીવન શ્રદ્ધાના જોરે ચલાવજો. જીવનની દરેક બાબતોને તર્કથી ન જોશો. તર્કથી જોશો તો હારી જશો. અધ્યાત્મ એટલે આંતરિક વ્યવસ્થા અને એનું બાહ્ય સ્વસ્થતા સાથે મિલન એજ સાચું જીવન કહેવાય. @25.54min. હવે મૂળ વાત કે ધર્મ એટલે શું? ધર્મ એટલે સત્ય અને સત્ય એટલે ન્યાય અને ન્યાય એટલે સૌને સંતોષ. કણાદ ઋષિનું વૈશેશિક દર્શન એ ભૌતિક શાસ્ત્ર છે. જયારે દુનિયાને ખબર ન હતી ત્યારે એમને પરમાણુંની શોધ કરી હતી. આપણાં શાસ્ત્રમાં પ્રકૃત્તિવાદ છે, કણાદે શાસ્ત્રથી જુદા પડીને બતાવ્યું કે સંસાર પ્રકૃત્તિમાંથી નહિ પણ પરમાણુંઓમાંથી ઉત્પન્ન થયો છે. સ્વામીજીએ કણાદ ગુરુકુળ-છાત્રાલય બનાવ્યું છે અને એમાં બ્રાહ્મણો અને હરિજનોના છોકરાઓ એક સાથે જમવાના અને સાથે સુવાના એવી વ્યવસ્થા છે. SSCનું રીઝલ્ટ 80%.  @30.39min. એક બહુ મોટા શેઠને ત્યાં જમવા જવાનો પ્રસંગ સાંભળો. રાજા કણાદ ઋષિને મળવા ગયા, એમનો સંવાદ સાંભળો. @35.43min. કણાદની ધર્મની વ્યાખ્યા यतो अभ्युदय निश्रेयस सिद्धि स धर्म જે જે કર્મો કરવાથી આ સંસારનો અભ્યુદય થાય અને જે પરલોકને પણ સુધારે એનું નામ ધર્મ. સંસ્કૃતિ અનેક છે પણ ધર્મ એકજ છે. જયારે પણ ધર્મની વ્યાખ્યા કરનાર કોઈ સ્થાપિત હિત આવી જાય, સ્વાર્થી માણસ આવી જાય તો ધર્મને સત્ય અને ન્યાયથી દૂર લઇ જાય એટલેકે ધર્મની ગ્લાની થાય. ધર્મ ઉત્પન્ન ન થાય પણ સંપ્રદાયો ઉત્પન્ન થાય અને એનો નાશ પણ થાય. આપણાં ધર્મે પ્રજાનું ધારણ કર્યું? તમારા અહિ વિધર્મીઓના આક્રમણો થયા, મંદિરો તૂટ્યા, તમારી સ્ત્રીઓને ગુલામ બનાવી લઇ જવામાં આવી, તમારું રક્ષણ કેમ ન થયું? આ દેશમાં ઘણી પ્રજાઓ આવી એ અને બધી પોતપોતાની સંસ્કૃતિ લઈને આવી. @40.21min.હું ઘણીવાર લોકોને કહું છું કે આર્ય ધર્મ નહિ પણ આર્ય પ્રજા. અહી આર્ય, અનાર્ય, દ્રાવિડ, સીથિયન, શક વિગેરે બધી મળી અને મિક્ષ થઇ એનું નામ હિંદુ છે. હિંદુ પ્રજામાં એક નાનો ભાગ છે એનું નામ આર્ય છે. આ દેશ પર અલ્પ સંખ્યકોએ હંમેશાં રાજ કર્યું છે. તમને દુ:ખ નથી થતું? વેદના નથી થતી? ઇસ્લામનું અધ્યયન ન કરવાનું પરિણામ એ આવ્યું કે તમે એની ખૂબીઓ ન સમજી શક્યા. મહંમદ પયગંબરે એના ધર્મને સચોટ અને એટલી મજબૂતાઈથી બાંધ્યોને કે આટલાં વર્ષો પછી ઈસ્લામને જરાયે વાંધો નથી આવ્યો. એણે ચાર મહાપાપો બતાવ્યા તે સાંભળો. રાજસ્થાન-નકુડામાં જૈન ધર્મસ્થાન છે ત્યાંનો અનુભવ સાંભળો. મહંમદે પહેલું મહાપાપ લખ્યું કે જે બે અલ્લાહને માને એ મહાપાપ છે, બીજું મહાપાપ જે અલ્લાહની બરાબરી આપે તે મહાપાપ છે. આપણે કહ્યું  गुरु ब्रह्मा गुरु विष्णु गुरु देवो महेश्वरः અમે એનો ભરપૂર લાભ ઉઠાવ્યો. લોકો ગુરુના પગ ધોઈને પીવા માંડ્યા. પછીતો ભગવાન કરતાંએ ગુરુ મોટા થયા. गुरु गोविन्द दोनो खडे…..गोविन्द दियो दिखाय જો તમારે મોક્ષ જોઈતો હોય તો હરિ રૂઠશે તો હું રાખીશ પણ હું રૂઠીશ તો કોઈ નહિ રાખે, અને લોકો ગુરુને દંડવત કરતા થયા. હું સમજુ છું કે આ માનવતાનું અપમાન છે. એનું પરિણામ એ આવ્યું કે અનેક ભાગવાનો થયા, ભગવાનની બરાબરી ગુરુને આપી દીધી, એટલે લોકો ગુરુનો એંઠવાડ ખાવા લાગ્યા, ત્યાં સુધી કે ગુરુને કથરોટમાં બેસાડી પૈસા આપીને નવડાવવા લાગ્યા અને ગુરુની પાનની પિચકારીઓ ચાટવા લાગ્યા. માણસ ગમે એટલા ચમત્કાર કરે, હવામાં ઉડવા માંડે તો પણ માણસ એ માણસજ છે. @47.19min. ત્રીજું મહાપાપ એ બતાવ્યું કે કુરાન સિવાય બીજા ગ્રંથને છેવટનો ધર્મગ્રંથ માને એ મહાપાપી છે અને ચોથું મહાપાપ એ કે મહંમદ સિવાય બીજા કોઈને પયગંબર માને એ મહાપાપ છે. એટલે આ ચાર નિયમોને કારણે 1300 વર્ષ પછી પણ એની શક્તિ એવીને એવીજ છે, શક્તિશાળી પ્રજા છે. પછી સાથે બેસી જમો મસ્જીદમાં સાથે નમાજ પડો વગેરે. જાત્રા કરવા ગયેલા ત્યાં બે સુથાર કુટુંબનું ઉદાહરણ સાંભળો. 

 

http://sachchidanandji.org/cgi-bin/playlect.cgi?../SATLECT/mp3ss70.htm:SATLECT   8

જળસંચય જરૂરી, જળપુન:ગ્રહણ એટલું જ જરૂરી…/પરેશ વ્યાસ

જળને કરું જો સ્પર્શ તો જળમાંથી વાય લૂ,

સોનલ આ તારા આ દેશને એવું થયું છે શું? -રમેશ પારેખ

લૂ વરસે, ભૂ તરસે. ભૂ એટલે ભૂમિ. ભૂ એટલે પાણી. પૃથ્વી પર પાણીની મહત્તા ઉનાળામાં સમજાય. સુજલામ સુફલામ યોજના હેઠળ ગુજરાત સરકાર મંડી છે તળાવો ઊંડા કરવા. ઈ કરીને હંધાય મંતરીઓ ઈનાં ચેલાગણ સોતા ભોંય ઉપરે કોદાળીનાં સટ ઘા કરીને, ફટ સપાવે સે ઈનાં પરસેવે રેબઝેબ ફોટાઉં. અને ઈ કરીને સઘળા સરકારી હાકેમો ઇના કરમચારીઓ સોતા જોતરાયા સે કામમાં ને કામમાં ‘ને હડીઓ કાઢે સે ગામમાં. સરકારને સિદ્ધિ કરતાં પ્રસિદ્ધિમાં રસ હોય એ સ્વાભાવિક છે. પણ અમે સરકારનાં તરફદાર છીએ. નિષ્ક્રિય કરતાં અલ્પક્રિય સરકાર સારી. પછી ભલે એ દેખાડાપ્રિય સરકાર હોય. અને સવાલ પર્યાવરણનો છે. પર્યાવરણ સામૂહિક જવાબદારી છે. સામૂહિક જવાબદારી એટલે એટલે કોઈની ય નહીં એવી જવાબદારી!
જળસંચય સાચી વાત છે. પણ એનાથી ઊંચી વાત છે જળવ્યયને અટકાવવો. પાણી આપણે જ બચાવી શકીએ. પાણીનો બગાડ આપણે જ અટકાવી શકીએ. ગંદુ પાણી ફરીથી વાપરી શકાય. પીતા પવાલાંમાં વધેલું પાણી રસોડાનું પ્લેટફોર્મ ધોવામાં અને તે પાણી પછીથી ઝાડપાનનાં કૂંડામાં નાંખી શકાય. કેન્દ્ર સરકારનાં પર્યાવરણ મંત્રી આપણને ફુવારો ત્યજી બાલદીથી નહાવા અને ઝાડાપેશાબને ઓછાં પાણીથી ફ્લશ કરવાની હિદાયત દઈ રહ્યાં છે. અને ફુવારાથી નહાવું જ હોય તો સજોડે નહાવું. પાણીની બચત થાય! ના, પર્યાવરણ મંત્રી એવું નથી કહેતા પણ પાણીનો વ્યય અટકાવવાનો આ એક નટખટ નૂસખો તો છે જ. મૂત્રને ફ્લશ કરવા ઓછું પાણી જોઈએ પણ એમાં ય આપણે મળ ફ્લશ કરવા જેટલું વધારે પાણી વાપરીએ છીએ. ડબલ ફ્લશ ટોઇલેટ કમ્પલસરી કરવું જોઈએ. હેં ને?
અમે બાવીસ વર્ષ પહેલાં અભ્યાસ અર્થે સ્વીડન દેશમાં ગયા હતા. હોટલની રૂમમાં પાણીની બોટલ નહોતી. અમે ધીમેકથી રિસેપ્શનિસ્ટ છોકરીને પૂછ્યું તો એણે કહ્યું કે પાણી તો તમારા રૂમમાં જ છે. મેં કહ્યું કે નથી. એણે કહ્યું કે છે. અમારી હા-ના વચ્ચે એણે રૂમમાં આવીને બતાવ્યું કે જુઓ બાથરૂમનાં વોશબેસીનમાં પાણી આવે છે, એ પીવાનું જ પાણી છે. અમને નવાઈ લાગી. બાથરૂમમાં એટલું ચોખ્ખું પાણી છે કે જે પી શકાય છે. વાહ સ્વીડન. પણ પછી થયું કે સંડાસમાં મળને ખખળાવીને ધોવા માટે પણ એ જ નિર્મળ પાણી વપરાય છે. વ્હોટ એ વેઇસ્ટ..! મને લાગ્યું કે આ દેશ તો પછાત છે. પણ આટલાં વર્ષો પછી અમને એક અભૂતપૂર્વ સમાચાર મળ્યા છે. સ્વીડનની રાજધાની સ્ટોકહોમમાં આવેલી ન્યા કાર્નેગી બીયર કંપનીએ ગટરનું પાણી અણિશુદ્ધ કરી, એ પાણીમાંથી બીયર બનાવી, બજારમાં મુક્યો છે. જાણીતી બીયર કંપની કાર્લ્સબર્ગનું આ જોઈન્ટ એડવેન્ચર છે. આઈ મીન, ખરેખર એડવેન્ચર છે. એને નામ આપ્યું છે પુ:રેસ્ટ (PU:REST). આમ પ્યુરેસ્ટ એટલે સૌથી વધારે ચોખ્ખું. નિર્મળ. શુદ્ધ. પણ ‘પૂ’ એટલે ઝાડો-પિશાબ. કેવી કરામત? સાલું, એકનું એક પાણી તમે કેટકેટલી વાર પી શકો. હેં ને? કેવો સાચૂકલો જળસંચય? અને લોકો આવો બીયર પીશે? યસ, પર્યાવરણવાદીઓ તો આ જ બીયર પીવાની તરફેણ કરે છે. સાલું, સ્વાદમાં કાંઈ ફેર હશે? આપણા દેશી દારૂને તો આપણે ગટર અને ગોળના પાણીથી ગાળીએ છીએ. સજ્જડ આથો આવે અને પહેલી ધારનો શુદ્ધ દેશી દારૂ.. પણ વિદેશી બીયર અને ગટર.. નવાઈ લાગી. આનંદ પણ થયો.
ગુજરાત માટે આ સુજલામ પ્રયોગ નકામો છે. કારણ કે આપણે બીયર બનાવતા નથી. પણ ઘર ઘરમાં ડબલ પ્લમ્બિંગ ન કરી શકીએ? આઈ મીન, ફ્લશ કરવા ચોખ્ખું પાણી શા માટે? નિયમ તો છે પણ અમલનાં નામે અલ્લાયો છે. જળસંચય સાથે જળ પુન:ગ્રહણ જરૂરી છે. અમેરિકન મૂર્ધન્ય કવિ ઓડેન કહેતા કે ‘હજારો માણસો પ્રેમ વિના જીવી ગયા છે; પણ પાણી વિના એક પણ માણસ જીવ્યાનો દાખલો નથી.’ માટે પાણી પ્રેમ કરતાં ય મહાન છે. પાણીમાત્રને પ્રેમ કરો, પાણી પાણી થઇ જશો, સાહેબ, અમારી ગેરંટી છે.

Birds-of-Paradise …

funonthenet@yahoogroups.com

                    Birds-of-Paradise Project Introduction

             https://youtube.com/embed/YTR21os8gTA?rel=0 

 Beautiful wild birds: The most strangely beautiful birds’ nests in the world #1

           https://youtube.com/embed/qsBY33hZhoA?rel=0

Birds-of-Paradise Project Introduction

 

The most strangely beautiful birds’ nests in the world #1

કામ અગત્યનું પણ નામ પણ એટલું જ અગત્યનું/પરેશ વ્યાસ

કામ અગત્યનું પણ નામ પણ એટલું જ અગત્યનું

દીકરો સ્નેહનો સાગર હોય છે. દીકરો જન્મે તો આપણે એનું નામ રાવણ, કંસ કે શકુનિ નથી રાખતા. દીકરી વ્હાલનો દરિયો હોય છે. દીકરી જન્મે તો આપણે એનું નામ શૂર્પણખા, પૂતના કે મંથરા નથી રાખતા. વિલિયમ શેક્સપિયર ભલે કહી ગયા છે કે નામમાં કશું છે જ નહીં. ગુલાબને ધંતૂરો કહીને બોલાવો તો ય એ એટલી જ મનમોહક સુગંધ ફેલાવશે. પણ શેક્સપિયર ખોટાં છે. સુગંધ કદાચ એવી જ હોય પણ એ ધંતૂરા જોડે લાગણીનાં સંબંધ કોણ જોડે? રઘુનાથ ભટ્ટનું પ્રેમગીત સાહ્યબો મારો ગુલાબનો છોડ, વેલી હું તો લવિંગની-માં ગુલાબ શબ્દને સ્થાને ધંતૂરો મુકીને ગાઈ જોજો. તમને પ્રેમને સ્થાને જુગુપ્સા જ થશે. નામમાં ઘણું છે, સાહેબ.
સમાચાર છે કે ઇટાલી દેશની એક અદાલતે માબાપને આદેશ કર્યો કે એનાં દીકરાનું નામ બદલી નાંખો. માબાપે દીકરાનું નામ બેનિટો રાખ્યું હતું કારણ કે એનાં દાદાનું નામ બેનિટો હતું. ત્યાં પૂર્વજનાં નામનું પુનરાવર્તન કરવાનો રીવાજ છે. લેટિન શબ્દ બેનિટો એટલે ધન્ય, પરમ સુખમયી. વાહ! આવા ધન્ય નામ સામે અદાલતને શું વાંધો હોઈ શકે? પણ બેનિટો નામ એની અટક સાથે આવીને અટકી ગયું. અટક હતી મુસ્સોલીની. મુસ્સોલીની યાદ છે? આખું નામ બેનિટો એમિલકર આન્દ્રે મુસ્સોલીની. બીજા વિશ્વયુદ્ધમાં હિટલરનો સાથી સરમુખત્યાર. બાળકનું નામ સરમુખત્યાર જેવું હોય તો એ કેમ ચાલે? ઇટાલી દેશ તો આમ પણ નામ અંગે ઘણાં ચીકણાવેડા કરે છે. એક ઇટાલિયન દંપતિએ એની દીકરીનું નામ ‘બ્લુ’ રાખ્યું. આજે એ ૧૪ મહિનાની છે. એનો પાસપોર્ટ પણ બની ગયો છે. પણ અદાલતને વાંધો છે. અદાલતે કહ્યું કે આ નામ ન ચાલે. માબાપની દલીલ હતી કે બ્લુ, કેવું સરસ નામ છે. એનાં સ્પેલિંગમાં પહેલો અક્ષર બી એટલે બેલા (બ્યુટીફુલ), એલ એટલે લ્યુંમીનોસા (વાઈબ્રન્ટ) અને યુ એટલે યુનિકા (યુનિક). પણ ન્યાયાધીશે કહ્યું કે બ્લુ નામ નર જાતિ સૂચવે છે. છોકરો હોય તો એવું નામ રાખવાની છૂટ. પણ કોઈ છોકરીનું નામ બ્લુ (ભૂરિયો!) શી રીતે હોઈ શકે?! છોકરીનું નામ સ્ત્રૈણ હોવું જોઈએ. ન્યાયાધીશે તો ધમકી આપી છે કે નામ નહીં બદલો તો તમારી દીકરીનું નામ અમે પાડીશું. નામ દાખલ કરવામાં દાખલ કરતી અદાલત હવે ફૈબાની ભૂમિકામાં છે. લો બોલો!
આપણે જન્મ્યા ત્યારે કાંઈ જાણતાં નહોતાં. સાવ કોરી સ્લેટ. પણ આપણે દસ વર્ષના થઈએ ત્યાં સુધીમાં સરેરાશ દસ હજાર શબ્દો શીખી જઈએ છીએ. દરેક શબ્દ સાથે આપણને થયેલાં અનુભવ આપણે યાદ રાખીએ છીએ. કોઈ પણ શબ્દ કાને પડે ત્યારે એની સાથે જોડાયેલી આપણા અંતરમનની સારી કે નરસી સ્મૃતિ જાગૃત થઇ જાય છે. માટે સાંભળતા વેંત જ ગમી જાય એવા નામ સારા. આપણું નામ સાંભળીને કોઈ માથું ખંજવાળે એવા નામ સારાં નથી. નામ બોલવામાં સરળ હોવું જોઈએ. લાંબા લચક નામ સારા નથી. આપણું મન શબ્દકોશ જેવું છે. એ નામ નહીં પણ નામનો અર્થ યાદ રાખે છે. જે નામમાં લાગણી ન હોય એ નામધારી વ્યક્તિઓ સાથે સારા સંબંધ બનતા નથી. કેટલાંક નામશબ્દનાં અક્ષર ઉચ્ચાર તોછડાં હોય છે. જેમ કે ઢ, ટ, ઠ વગેરે. ઉચ્ચારમાં તોછડાં હોય એવાં નામ ટાળી શકાય. ટૂંકમાં ટૂંકુ, સરળતાથી સમજાઈ જાય એવું, ઉચ્ચાર કે જોડણી અઘરી ન હોય તેવું તેમજ ઝટ યાદ રહી જાય એવું નામ સારું. કવયિત્રી પન્ના નાયક કહે છે કે ‘તમે કાંટાળા થોરનો આપ્યો મને સ્પર્શ, ને એનું તે નામ તમે સુગંધ રાખ્યું.’ વાત સાચી છે. પણ ઊલટું વિચારો. કોઈ સુગંધને તમે થોરનું નામ આપો તો એ સુગંધ તમને ડંખશે. અમેરિકન કોમેડિયન, એક્ટર, રાઈટર ડબલ્યુ. સી. ફિલ્ડ્સ નામનું મહત્વ સમજાવતાં કહેતાં કે નામ એ નથી કે જેનાથી લોકો તમને બોલાવે છે; નામ એ છે કે જે સાંભળતાની સાથે હું જવાબ આપું છું. મારું કામ અલબત્ત મહત્વનું છે. પણ મારું નામ પણ નામ કરી જતું હોય છે.