પડખું ફર્યું..

પડખું ફર્યું…હા.. કૉરોનાકાળે ભલભલાનાં પડખાં ફેરવી દીધાં. કરોડો લોકો આર્થિક રીતે લાચાર થઈ ગયાં. આર્થિક પાયમાલીથી કે વિષમ પરિસ્થિતિથી આત્મહત્યા માટે પણ પ્રેરાયા. છતાં સારી વાત એ થઈ કે, લોકોનું ઘરમાં રહેવાથી નદી, નાળાં, પર્વત ને આબોહવા સ્વચ્છ થયાં. પંખીઓનો મુક્ત ચહેંકાટ અને ગહેંકાટ વધ્યો. કહોને કે પૃથ્વી ધીમે ધીમે પડખું ફેરવી રહી. એવું જ મારી સાથે થયું. મારા ધંધામાં ગ્રાહક ક્યાંથી આવે? મારો પડખું સેવવાનો ધંધો. જયાં સ્પર્શ જ વર્જ્ય હોય ત્યાં જાનના જોખમે કોણ આવે? છતાં પણ હતા એક બે નબીરા, જેને મોત કરતાં પણ કદાચ પોતાની હવસનો ડર હતો! હાશ, પોલીસે એમને ભગાડ્યા, નહીં તો લાલચી મૌસી એ ગ્રાહકોને ખાલી હાથે ન જ જાવા દેત.હું વર્ષોથી ઇચ્છતી હતી, પ્રયાસ કરતી હતી આ નર્કમાંથી નીકળવાનો, પણ હવે એ કૉરોનાને કારણે શક્ય બન્યું. ક્રૂર મૌસીએ સામેથી કહ્યું, “મારી પાસે ખવડાવવાનાં પૈસા નથી, નીકળો અહીંથી.” આજીજી કરી મૌસીને ઘણી ત્યાં જ રહેવાં દેવા માટે વિનવવાં લાગી, કારણ કે તેઓ ટેવાઈ ગઈ હતી. જાણે નવી જિંદગીથી ડરતી હતી. જવું તો ક્યાં જવું? તોય જવું પડ્યું. કાઢી મૂકી, તેય ખાલી હાથે. ખાનગી રીતે પૈસા ભેગા કર્યાં હતાં એ પણ કપડાં ઉતરાવી તપાસીને લઈ લીધા.હું ધારવા કરતાં વહેલી અચાનક આઝાદ થઈ ગઈ. કોઈ દિલફેંક રસિયો ટિપ્સ આપી જાય, એ એક ભલી હેલ્થ વર્કર કુસુમ જે અમને નિયમિત રીતે તપાસવા આવતી એને ભેગા કરી સાચવવા આપી દેતી. ને એમાંથી થોડાં ગરીબ બહેનોની પ્રસુતિ માટે વાપરવાં કહેતી. મારી મા પ્રસુતિમાં જ મરી ગઈ હતી.હું બહાર નીકળી, કુસુમ પાસેથી ખપ પૂરતાં રૂપિયા લીધા. એ તો હમણાં પ્રથમ હરોળની યોદ્ધા હતી. જોકે, એણે તો રીતસરનું દબાણ કર્યું બધા જ રૂપિયા લઈ લેવા, પણ મેં કહ્યું, “જીવીશું તો પાછા મળીશું.” આવી ગંભીર વાત અમે હળવાશથી કરી. પણ ‘હવે કયાં જઈશ?’ એનો જવાબ તો મને પણ ખબર નહોતો. મા તો નથી. બાપને શોધતી ગામ જઈશ. તેઓ મળશે કે કેમ? હું ફરી અતીતમાં સરી પડી. મને કેટકેટલી શોધી હશે બાપુએ? બાપુએ બદનામીથી કદાચ જીવન ટૂંકાવ્યું… ના, ના, એવું કંઈ જ નહીં થયું હોય. તેઓ હજુ મારી રાહ જોતાં હશે. કેવું હતું વરસો પહેલાનું માબાપુ સાથેનું ગમતીલું જીવન! એ ઝાડ નીચે બાપુએ બનાવેલો ટાયરનો હિંચકો ને માના હાથનો હુંફાળો રોટલો. માના ખોળામાં ને બાપુની પીઠ પર લટકી જવાનો એ આંનદ. શાળાએથી આવું ત્યારે મા ખાવાનું બનાવે ત્યાં સુધી હું ને બાપુ આંધળો પાટો રમતાં. પછી તો મા ગઈ પછી પણ રમતાં. બાપુ કાયમ કહેતા, “મારી છોડી, એટલે દૂર ના જતી કે તને પકડી હો ની હકુ.” બસ તમને છેતરીને… હા બાપુ, હું ખરેખર બહુ જ દૂર જતી રહી. બહુ પસ્તાઈ.. પણ…બાર વર્ષ પહેલાં ગામની શાળામાં ભણતી. ભણવામાં હું ખૂબ હોંશિયાર. મારો પહેલો જ નંબર આવતો. ખૂબ જ ગમતું ભણવાનું. ત્યારે ભણવામાં આવતો તાજમહાલ, લાલ કિલ્લો, કુતુબમિનાર અને વિવિધ શહેરો જોવાની તાલાવેલી થતી. ત્યારે મારા જ ગામનો અમરતિયો વારેવારે શહેર જતો. એણે તાજમહેલ બતાવવાની ને કૉલેજ ભણાવવાની લાલચ આપી મને ભગાડી હતી. થોડો વખત એની પાસે રાખી, વેચી, ફરી ત્રણ વખત વેચાઈ ને જઈ ચઢી મૌસીને આંગણ. બધેથી નાસી જવાનો ખૂબ જ પ્રયત્ન કર્યો પણ નિષ્ફળ. ઊલટું વધું કામ કરવું પડતું. માર પડતો. રડતી કકળતી પણ હું મનથી હારી નહોતી. એક દિવસ અહીંથી નીકળીશ જ એવો મક્કમ નિર્ધાર હતો. નવરાશના સમયમાં ખૂબ વાંચતી. પડીકામાં બંધાઈને આવતા અખબારના કાગળો કે કુસુમ થોડી ચોપડીઓ કે મેગઝિનો આપી જતી, જે છુપાઈને વાંચતી. કોઈ આશ્રમમાંથી પણ અમારે માટે પુસ્તકો આવતા. એ કદાચ હું એકલી જ વાંચતી. મારા આશિક થઈ ગયેલા ગ્રાહકો પાસેથી હું ચોપડીઓ મગાવતી. દેશ દુનિયાની ખબર રહેતી. હવે ગ્રાહકોના ચહેરા કે મન વાંચતા પણ શીખી ગઈ હતી. ક્યારેક વિચારતી કે, ‘હું લાચારીથી આ ધંધામાં આવી પડી હતી. તેઓ પણ કોઈક રીતે કદાચ મારાથી પણ લાચાર જ હતા! રંગવિહીન હતા, રંગીન થવા અહીં આવતાં હતાં.’ જોકે, હું બીજી કોઈ લેવાદેવા રાખતી નહોતી. આવક કે પરિવાર વિશે પૂછતી નહીં. ‘મને અહીંથી બહાર કાઢો’ એવી મદદ માગતી નહીં. એમણે ખર્ચેલા રૂપિયાનું પૂરું વળતર ચૂકવતી. મારા મનના ખૂણે રોજ જ મારી આત્મકથા લખાતી ને એમાં પારાવાર પાત્રો! હા, એને હું કદી કાગળ પર ઉતારીશ. કોઈક વાર તો,ખબર નહીં કેમ, કડક સ્વાભાવની મૌસી પણ મારી પાસે કોઈ સમજ ન પડે એવી નોટિસ કે બિલ વંચાવતી ત્યારે એની દયા આવતી. બિચારીને ખલનાયિકા બનવાનું બદનસીબ સાંપડ્યું!પણ જે હોય તે. હાશ, કૉરોનાને કારણે આખરે હું છૂટી ખરી! ગામ જવા બસ કે ટ્રેન કે કોઈ વાહન ન હતું. જાણે વર્ષોથી કોઈ વાહનમાં મુસાફરી જ નહોતી કરી. બધાં ચાલતાં જ નીકળી પડ્યાં હતાં. હું પણ ત્યાં વહેંચાતાં હતાં એ બિસ્કિટ, પાણીની બાટલી ને મોઢે કપડું બાંધી બધાની સાથે ચાલવા માંડી. જ્યારે ખરેખર મારે મોઢું ખુલ્લું રાખી મુક્તિ માણવાનો સમય હતો ત્યારે ચહેરો ઢાંકવો પડ્યો. ચાલતાં ચાલતાં જવાનો પણ અજબ અનુભવ હતો. દરેક માણસ પોતપોતાની દુનિયા ઊંચકીને ચાલતો હતો. લોકોની લાખો ચિંતા, ભય, લાચારી, દુઃખ, ડર ને અસલામતી વચ્ચે હું જ એક ખુશ હતી. એ વાત મેં મારા પૂરતી સીમિત રાખી હતી.ત્યાં જ એક દર્દનાક ચીસ સંભળાઈ. અમે બધાએ દોડી દુપટ્ટા કે સાડીનાં છેડાં આડા ધરી દીધાં ને પુરુષવર્ગે ઊંધા ફરી આડશ કરી. પળભર માટે તો, મને.. ભગાડી, ભોગવી, વેચી, મારપીટ કરતી આખી પુરુષજાતિ યાદ આવી પણ બીજી જ પળે હું, અત્યંત દુઃખથી પીડાતી, છેલ્લા સમય સુધી અસહ્ય ગરમીમાં ચાલેલી નિરાધાર ફસડાઈ પડેલી સગર્ભા સ્ત્રી પાસે પહોંચી.એનું સ્વજન કદાચ કોઈ જ પાસે નહોતું. હશે તો કદાચ ગુમાવી ચૂકી હતી. પણ મહામહેનતે એની પ્રસુતિ થઈ. મેં નવજાત બાળકીને ઊંચકી. સુરક્ષિત હાથોમાં એની બાળકી છે કદાચ એવી હાશ સાથે એ દુનિયાથી પડખું ફરી ગઈ. અરે, હજુ કાંઈ કહું કે હું એક વેશ્યા છું પણ એ પહેલાં તો…

યામિની વ્યાસ